Biến chứng mộng thịt là những hậu quả nguy hiểm có thể xảy ra khi mộng thịt phát triển mà không được kiểm soát kịp thời. Từ tình trạng loạn thị, nhìn mờ đến viêm loét giác mạc hay mất thị lực, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe mắt và chất lượng cuộc sống. Bài viết này của Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những biến chứng và cách phòng ngừa hiệu quả.

1. Các biến chứng mộng thịt nếu không điều trị

Nếu không được can thiệp, kiểm soát kịp thời thì các biến chứng mộng thịt sẽ cực kì nguy hiểm và gây ảnh hưởng trực tiếp đến thị lực cũng như cấu trúc bề mặt nhãn cầu. Các biến chứng phổ biến thường gặp có thể kể đến như: nhìn đôi – nhìn loạn, mất thị lực, viêm loét giác mạc, dính mi cầu, ảnh hưởng đến củng mạc. 

1.1. Nhìn đôi, loạn thị

Khi mộng thịt phát triển và xâm lấn, nó sẽ co kéo làm biến dạng bề mặt giác mạc, gây ra tình trạng loạn thị không đều. Đây là biến chứng mộng thịt dạng loạn thị phức tạp, rất khó điều chỉnh bằng kính thuốc thông thường. 

Người bệnh thường thấy hình ảnh bị nhòe, méo mó, hoặc xuất hiện hiện tượng nhìn đôi (song thị một mắt). Tình trạng này khiến mắt phải điều tiết liên tục, gây mỏi mắt, đau đầu, giảm khả năng tập trung, đặc biệt nguy hiểm khi lái xe hoặc vận hành máy móc. Nếu để lâu, giác mạc bị biến dạng vĩnh viễn, thị lực sẽ khó phục hồi tối đa ngay cả khi đã phẫu thuật cắt mộng.

1.2. Mất thị lực

Mất thị lực là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất khi mô mộng xâm lấn sâu vào trung tâm giác mạc – vùng quyết định khả năng nhìn rõ. Khi trục nhìn bị che phủ, người bệnh thấy mờ dần, giảm độ tương phản, khó phân biệt chi tiết và màu sắc. Điều này ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt: đọc chữ trở nên khó khăn, lái xe mất an toàn, làm việc cần sự chính xác gần như không thể. 

Ở giai đoạn tiến triển, thị lực có thể suy giảm đến mức không thể hồi phục hoàn toàn, ngay cả sau phẫu thuật, do giác mạc bị tổn thương lâu dài. Biến chứng này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng tâm lý, gây lo âu và phụ thuộc vào người khác trong hoạt động hằng ngày. 

1.3. Viêm loét giác mạc

Viêm loét giác mạc là một trong các biến chứng nguy hiểm, xảy ra khi mộng phát triển làm bề mặt giác mạc khô, dễ trầy xước và tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Người bệnh thường cảm thấy đau nhói, đỏ mắt, chảy nước mắt nhiều, sợ ánh sáng và nhìn mờ. Nếu ổ loét lan rộng, giác mạc có thể hình thành sẹo vĩnh viễn, khiến thị lực giảm đáng kể hoặc mất thị lực ở vùng bị tổn thương. 

Biến chứng này còn gây ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt: khó mở mắt, giảm khả năng làm việc, đặc biệt trong môi trường ánh sáng mạnh hoặc gió bụi. Trong trường hợp nặng, loét giác mạc có thể dẫn đến thủng giác mạc – tình trạng cấp cứu cần can thiệp ngay để bảo tồn nhãn cầu.

1.4. Dính mi cầu

Dính mi cầu là biến chứng mộng thịt hiếm nhưng lại rất phổ biến ở những trường hợp mộng thịt tái phát nhiều lần hoặc sau các phẫu thuật cũ gây xơ sẹo dính. 

Tình trạng viêm xơ quá mức khiến mặt trong mi mắt kết dính chặt vào bề mặt nhãn cầu. Khi đó, chuyển động của mắt bị hạn chế (liếc mắt khó khăn), gây cảm giác căng tức, đau rát và khô mắt nghiêm trọng do mi mắt không thể chớp kín để dàn đều nước mắt. Nếu không phẫu thuật tách dính và ghép kết mạc phục hồi, bệnh nhân có thể bị biến dạng mắt và suy giảm thị lực nặng nề.

1.5. Viêm và tổn thương đến củng mạc

Đây là biến chứng thường gặp ở những trường hợp mộng thịt kích thước lớn, viêm mạn tính hoặc mộng thịt tái phát nhiều lần.

Thay vì chỉ gây cộm xốn bề mặt, tình trạng viêm có thể lan sâu xuống lớp củng mạc (lớp vỏ trắng bảo vệ nhãn cầu), gây ra cảm giác đau nhức âm ỉ, sâu trong hốc mắt mà các loại thuốc nhỏ mắt thông thường khó làm dịu.

Đặc biệt nghiêm trọng ở những bệnh nhân bị mộng thịt tái phát (mộng kép), lớp củng mạc bên dưới thường bị mỏng và yếu đi do quá trình viêm kéo dài hoặc do sẹo của các lần phẫu thuật trước đó. Tình trạng này khiến mắt trở nên rất nhạy cảm, dễ xung huyết và làm tăng rủi ro đáng kể, đòi hỏi kỹ thuật phẫu thuật phục hồi phức tạp để bảo tồn nhãn cầu.

2. Nguyên nhân hình thành biến chứng mộng thịt

Biến chứng mộng thịt thường xuất hiện khi mô mộng phát triển không được kiểm soát, kết hợp với các yếu tố môi trường và tình trạng sức khỏe của từng người. Hiểu rõ nguyên nhân giúp bệnh nhân chủ động phòng ngừa và can thiệp đúng thời điểm.

Mộng thịt có thể tiến triển nhanh nếu người bệnh chủ quan, không điều trị ở giai đoạn đầu. Khi mô xơ dày lên và lan rộng vào giác mạc, nguy cơ gây loạn thị, viêm hoặc tổn thương sâu sẽ tăng cao, dẫn đến nhiều biến chứng khó hồi phục.

Yếu tố môi trường là tác nhân thúc đẩy mạnh sự phát triển của mộng thịt. Việc tiếp xúc kéo dài với tia UV, bụi bẩn, gió mạnh hoặc hóa chất kích ứng làm bề mặt mắt tổn thương, khiến mô mộng dễ tăng sinh và gây viêm kéo dài.

Ngoài ra, cơ địa và các bệnh lý nền cũng ảnh hưởng đáng kể. Người có viêm mắt mãn tính, khô mắt, rối loạn miễn dịch hoặc bệnh tiểu đường thường có khả năng tái tạo mô bất thường cao hơn, khiến mộng thịt dễ phát triển nặng và gây biến chứng nhanh chóng.

3. Khi nào cần can thiệp y tế?

Việc thăm khám sớm đóng vai trò quyết định trong phòng ngừa biến chứng mộng thịt, đặc biệt khi các triệu chứng cho thấy mộng thịt đang tiến triển nhanh hoặc gây ảnh hưởng trực tiếp đến thị lực. Người bệnh cần chú ý các dấu hiệu sau để đến cơ sở y tế kịp thời:

• Mộng thịt đỏ, đau rát, kích ứng kéo dài dù đã nhỏ thuốc.
• Mộng phát triển nhanh, lan vào giác mạc, che phủ đồng tử.
• Thị lực giảm, nhìn mờ, chói sáng hoặc loạn thị.
• Khó chịu khi đeo kính, cảm giác cộm như có dị vật liên tục.
• Mộng tái phát sau phẫu thuật hoặc kèm viêm nhiễm.
• Mắt khô nhiều, chảy nước mắt sống, khó tập trung nhìn gần/xa.

4. Cách phòng ngừa biến chứng mộng thịt

Phòng ngừa đúng cách giúp giảm đáng kể nguy cơ xuất hiện biến chứng mộng thịt, đặc biệt ở những người thường xuyên tiếp xúc với môi trường nắng nóng, bụi bẩn hoặc có cơ địa nhạy cảm. Các chuyên gia nhãn khoa hàng đầu của Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa khuyến nghị bạn các cách phòng ngừa hiệu quả dưới đây:

• Đeo kính bảo vệ mắt ngoài trời: Kính chống tia UV và chống bụi giúp hạn chế kích ứng giác mạc – yếu tố thúc đẩy mộng thịt phát triển nhanh. Đây là biện pháp quan trọng với người phải làm việc ngoài trời.
• Bổ sung vitamin và dưỡng chất cho mắt: Vitamin A, C, E và omega-3 hỗ trợ tái tạo bề mặt giác mạc, giảm viêm và tăng cường sức khỏe mắt, giúp hạn chế tình trạng mộng thịt tiến triển.
• Hạn chế dùng thiết bị điện tử quá lâu: Nhìn màn hình liên tục làm khô mắt, khiến giác mạc dễ tổn thương hơn khi tiếp xúc với gió bụi. Nên áp dụng quy tắc 20-20-20 để giảm mỏi và khô mắt.
• Vệ sinh mắt nhẹ nhàng: Dùng nước muối sinh lý hoặc khăn sạch để loại bỏ bụi bẩn, tránh dụi mắt mạnh vì có thể làm trầy giác mạc, gây viêm và tạo điều kiện cho mộng thịt tăng sinh.
• Khám mắt định kỳ: Kiểm tra mắt 6–12 tháng/lần giúp phát hiện mộng thịt ở giai đoạn sớm, từ đó có hướng điều trị phù hợp, ngăn ngừa biến chứng.
• Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Nếu buộc phải làm việc trong môi trường nhiều bụi, hóa chất hoặc gió mạnh, nên mang kính bảo hộ chuyên dụng để giảm tổn thương bề mặt mắt.
• Giữ độ ẩm cho mắt: Dùng nước mắt nhân tạo khi mắt khô giúp duy trì lớp phim nước mắt ổn định, hạn chế kích ứng và giảm nguy cơ mộng thịt phát triển nặng.

Các biến chứng mộng thịt có thể âm thầm tiến triển nhưng để lại hậu quả nặng nề cho thị lực nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc chủ động thăm khám, bảo vệ mắt và can thiệp đúng thời điểm là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa tổn thương lâu dài.