Điều trị lác mắt là một bước quan trọng giúp cải thiện thị lực và thẩm mỹ cho những ai đang gặp phải tình trạng hai mắt không thẳng hàng. Bệnh mắt lác ảnh hưởng đến khả năng nhìn và tác động đến sự tự tin cùng chất lượng cuộc sống hàng ngày. Cùng Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa tìm hiểu các phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn để phục hồi thị lực và bảo vệ đôi mắt một cách toàn diện.

1. Mắt lác là gì? Phân loại tình trạng mắt lác

Mắt lác hay còn được gọi dân gian là mắt lé là tình trạng hai mắt không cùng nhìn về một hướng khi bạn nhìn thẳng về phía trước. Đây không chỉ là một vấn đề về thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực và khả năng phối hợp của đôi mắt. Trong nhiều trường hợp, não bộ sẽ “bỏ qua” hình ảnh từ một mắt để tránh nhìn đôi, lâu dần có thể gây nhược thị vĩnh viễn nếu không được điều trị lác mắt kịp thời.

Về mặt y học, mắt lác là hiện tượng mất phối hợp giữa các cơ vận nhãn, khiến một mắt lệch hướng, có thể quay vào trong, ra ngoài, nhìn lên hoặc xuống, trong khi mắt còn lại vẫn nhìn thẳng. Điều này làm cho hình ảnh mà hai mắt nhìn thấy không thống nhất, dẫn đến tình trạng nhìn mờ hoặc giảm thị lực ở một bên mắt. Mắt lác có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến hơn cả là ở trẻ nhỏ.

Tùy theo hướng lệch của mắt, bệnh lác thành 4 dạng chính:

• Lác trên: Khi một mắt lệch lên trên so với mắt còn lại.
• Lác dưới: Khi một mắt lệch xuống dưới.
• Lác trong: Khi một mắt quay vào trong (hướng về phía mũi).
• Lác ngoài: Khi một mắt quay ra ngoài (hướng về phía thái dương).

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây lác mắt

Mắt có 6 cơ vận nhãn gồm 4 cơ thẳng và 2 cơ chéo. Các cơ này hoạt động dưới sự điều khiển của ba dây thần kinh số III, IV và VI. Lác mắt xảy ra khi có sự mất cân bằng trong hoạt động của các cơ vận nhãn, do nguyên nhân từ cơ hoặc tổn thương các dây thần kinh chi phối.

Lác bẩm sinh và lác thứ phát

• Lác bẩm sinh là trường hợp mắt lác xuất hiện từ khi mới sinh hoặc trong khoảng 6 tháng đầu đời. Đây là dạng thường gặp ở trẻ nhỏ và cần được theo dõi kỹ từ sớm để có phương án điều trị lác mắt phù hợp, tránh nguy cơ ảnh hưởng lâu dài đến thị lực.
• Lác thứ phát thường xuất hiện ở người lớn, bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân như:
  • Bệnh lý toàn thân: ví dụ như bệnh Basedow (bệnh tuyến giáp), u não, tiểu đường, hoặc các bệnh lý thần kinh.
  • Tổn thương tại mắt: bao gồm bong võng mạc, đục thủy tinh thể, bất đồng khúc xạ giữa hai mắt hoặc các bệnh lý đáy mắt.
  • Chấn thương vùng đầu mặt, tai nạn hoặc phẫu thuật mắt không đúng kỹ thuật cũng có thể dẫn tới lệch trục nhãn cầu.
  • Bệnh lý tăng nhãn áp, các vấn đề về thần kinh thị giác cũng là nguyên nhân không thể bỏ qua.

Tật khúc xạ và yếu tố học đường

Một yếu tố không kém phần quan trọng góp phần gây ra lác mắt ở trẻ trong độ tuổi đi học chính là tật khúc xạ chưa được điều chỉnh đúng cách. Trẻ bị viễn thị hoặc cận thị, nếu không được phát hiện và đeo kính phù hợp, rất dễ dẫn đến sự rối loạn điều tiết, khiến mắt lệch hướng và mất khả năng tập trung. Đây là lý do tại sao bác sĩ luôn khuyến khích phụ huynh khám mắt định kỳ cho trẻ trong những năm đầu đời.

Yếu tố di truyền

Dù chưa được xác minh một cách tuyệt đối, nhưng thực tế lâm sàng cho thấy mắt lác có xu hướng xuất hiện trong cùng một gia đình. Nghĩa là nếu trong nhà có người từng bị mắt lác hoặc mắt lé, thế hệ sau có nguy cơ cao hơn mắc tình trạng tương tự. Vì vậy, cha mẹ có tiền sử bệnh về mắt nên cho trẻ đi khám sớm để tầm soát.

3. Các phương pháp điều trị lác mắt

Tùy vào nguyên nhân, độ tuổi, mức độ lệch trục và tình trạng thị lực, bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp điều trị lác mắt phù hợp. Mục tiêu điều trị là giúp hai mắt nhìn cùng một hướng, cải thiện thị lực và phục hồi khả năng phối hợp giữa hai mắt. Hiện nay, các phương pháp phổ biến bao gồm điều trị không phẫu thuật và phẫu thuật mắt lác.

3.1. Điều trị không phẫu thuật

Đây là phương pháp được ưu tiên áp dụng trước, đặc biệt với trẻ nhỏ hoặc những trường hợp mắt lác nhẹ. Dưới đây là một số cách phổ biến:

• Đeo kính điều chỉnh tật khúc xạ: Với những bệnh nhân bị viễn thị, cận thị hoặc loạn thị, việc đeo kính phù hợp giúp mắt tập trung đúng cách và có thể giảm hoặc loại bỏ tình trạng mắt lác.
• Bịt mắt (che mắt lành): Phương pháp này giúp kích thích mắt bị lác hoạt động nhiều hơn, từ đó cải thiện thị lực và ngăn ngừa nhược thị ở trẻ em.
• Luyện tập mắt bằng các bài tập thị giác: Đây là những bài tập đơn giản nhằm tăng khả năng phối hợp của hai mắt. Bệnh nhân cần thực hiện theo hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ chuyên khoa.
• Sử dụng lăng kính: Một số trường hợp lác mắt nhẹ có thể cải thiện bằng cách đeo lăng kính để thay đổi đường truyền của ánh sáng vào mắt, giúp hình ảnh hội tụ đúng vị trí trên võng mạc, từ đó giảm nhìn đôi (song thị) và giúp hai mắt ở vị trí thoải mái hơn. Lăng kính có thể được tích hợp vào kính đeo thông thường hoặc là một loại kính rời.

Tuy nhiên, không phải lúc nào điều trị không phẫu thuật cũng đạt được hiệu quả mong muốn. Đối với các trường hợp lệch trục lớn, mắt lác phức tạp hoặc đã điều trị bảo tồn nhưng không cải thiện, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật mắt lác.

3.2. Phẫu thuật chỉnh mắt lác

Phẫu thuật chỉnh mắt lác là phương pháp phổ biến và hiệu quả cao trong việc điều chỉnh vị trí cơ vận nhãn để giúp hai mắt thẳng hàng trở lại. Đây là kỹ thuật được thực hiện rộng rãi tại các cơ sở uy tín như Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa, với độ an toàn cao và khả năng phục hồi nhanh.

Cách thực hiện phẫu thuật:

• Bác sĩ sẽ tác động vào một hoặc nhiều cơ vận nhãn để nới lỏng hoặc siết chặt, từ đó đưa nhãn cầu về đúng vị trí.
• Tùy vào mức độ lệch và độ tuổi bệnh nhân, bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật ở một hoặc cả hai mắt.
• Toàn bộ quá trình mổ mắt lác thường diễn ra trong khoảng từ 30 đến 60 phút, bệnh nhân có thể về trong ngày nếu sức khỏe ổn định.

Lợi ích của phẫu thuật mắt lác:

• Cải thiện rõ rệt thẩm mỹ khuôn mặt.
• Tăng khả năng phối hợp giữa hai mắt, hỗ trợ chức năng thị giác tốt hơn.
• Giúp người bệnh tự tin hơn trong giao tiếp và sinh hoạt hằng ngày.

4. Đối tượng chỉ định phẫu thuật mắt lác

Không phải tất cả các trường hợp mắt lác đều cần can thiệp bằng dao kéo. Tuy nhiên, khi các phương pháp điều trị không phẫu thuật không mang lại hiệu quả hoặc tình trạng lệch trục quá lớn, phẫu thuật mắt lác sẽ là lựa chọn tối ưu để phục hồi chức năng thị giác và cải thiện thẩm mỹ cho người bệnh.

• Trẻ em lác bẩm sinh hoặc phát triển sớm: Phẫu thuật sớm giúp ngăn nhược thị và tăng khả năng phối hợp hai mắt.
• Người lớn lác thứ phát: Do chấn thương hoặc bệnh lý toàn thân, cần phẫu thuật để phục hồi thị lực và thẩm mỹ.
• Không cải thiện sau điều trị không phẫu thuật: Phẫu thuật được chỉ định khi đeo kính hay tập luyện không hiệu quả.
• Khó khăn sinh hoạt hoặc mất tự tin: Mổ mắt lác giúp cải thiện ngoại hình và tăng sự tự tin.
• Lác gây song thị hoặc rối loạn thị giác: Phẫu thuật giúp giảm nhìn đôi và cải thiện sinh hoạt.

5. Quy trình mổ mắt lác

Khi được chỉ định mổ mắt lác, nhiều người thường băn khoăn không biết ca phẫu thuật sẽ diễn ra như thế nào, có phức tạp không, và mất bao lâu để hồi phục. Dưới đây là các bước cơ bản trong quy trình phẫu thuật chỉnh mắt lác:

Bước 1: Thăm khám và đánh giá chuyên sâu

Trước khi tiến hành phẫu thuật mắt lé, bác sĩ sẽ thực hiện một cuộc thăm khám toàn diện để:

• Đo độ lệch trục mắt bằng các thiết bị chuyên dụng.
• Kiểm tra thị lực từng mắt.
• Đánh giá chức năng phối hợp giữa hai mắt.
• Xác định chính xác cơ nào bị ảnh hưởng để lên kế hoạch can thiệp.

Bước 2: Tư vấn chi tiết và chuẩn bị tâm lý

Sau khi có kết quả thăm khám, bác sĩ sẽ tư vấn kỹ cho bệnh nhân về:

• Tình trạng cụ thể của mắt.
• Mục tiêu của ca phẫu thuật mắt lác.
• Những rủi ro (nếu có) và lợi ích sau phẫu thuật.
• Hướng dẫn chuẩn bị trước khi mổ như: nhịn ăn, ngưng thuốc đang dùng (nếu cần), kiểm tra sức khỏe tổng quát.

Bước 3: Gây tê hoặc gây mê

Tùy vào độ tuổi và tình trạng của người bệnh, bác sĩ có thể chọn:

• Gây mê toàn thân: thường áp dụng với trẻ nhỏ hoặc bệnh nhân lo lắng, không hợp tác.
• Gây tê tại chỗ: với người lớn có thể hợp tác tốt trong quá trình thực hiện.

Bước 4: Tiến hành phẫu thuật

• Bác sĩ sẽ tiếp cận đến cơ vận nhãn thông qua một vết rạch nhỏ ở kết mạc mắt.
• Sau đó điều chỉnh vị trí cơ bị lệch (có thể là siết lại hoặc nới lỏng tùy trường hợp).
• Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ can thiệp trên nhiều cơ mắt để đạt được độ cân bằng tối ưu.
• Cuối cùng, kết mạc được khâu lại bằng chỉ tự tiêu, không cần tháo chỉ sau mổ.

Bước 5: Theo dõi và nghỉ ngơi sau mổ

Sau phẫu thuật, bệnh nhân được theo dõi tại chỗ trong vài giờ để đảm bảo an toàn. Nếu không có phản ứng bất thường, người bệnh có thể về nhà trong ngày.

Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc nhỏ mắt chống viêm, kháng sinh và hướng dẫn cách chăm sóc tại nhà. Đồng thời hẹn lịch tái khám để theo dõi sự phục hồi và điều chỉnh nếu cần.

Lưu ý: Trong một số trường hợp lác mắt phức tạp, đặc biệt là lác bẩm sinh nặng, hoặc lác do bệnh lý thần kinh, có thể cần đến phẫu thuật chỉnh lác lần thứ hai hoặc nhiều lần để đạt được kết quả tối ưu. Bác sĩ sẽ theo dõi chặt chẽ để đưa ra chỉ định phù hợp.

6. Chi phí điều trị lác mắt

Chi phí luôn là một trong những yếu tố khiến nhiều người lo lắng khi quyết định điều trị lác mắt, đặc biệt là với những phương pháp cần can thiệp sâu như phẫu thuật mắt lác. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là lựa chọn đúng thời điểm và đúng địa chỉ uy tín để điều trị hiệu quả, tránh tốn kém về sau do tái phát hoặc biến chứng.

Chi phí điều trị lác mắt (bao gồm cả điều trị không phẫu thuật và phẫu thuật mắt lác) được xây dựng hợp lý, phù hợp với từng trường hợp:

• Khám và tư vấn chuyên khoa: Từ 100.000 đến 300.000 VNĐ.
• Điều trị không phẫu thuật (kính, che mắt, bài tập thị lực): Từ vài trăm nghìn đến 1 – 2 triệu đồng, tùy phương pháp.
• Phẫu thuật mắt lé: Thông thường dao động từ 10 triệu đến 25 triệu đồng, tùy mức độ phức tạp và số cơ cần điều chỉnh.

Lưu ý: Mức chi phí trên chỉ mang tính chất tham khảo và có thể thay đổi theo thời điểm, chương trình ưu đãi hoặc chính sách hỗ trợ. Để biết con số chính xác cho trường hợp của bạn, hãy đến trực tiếp Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa để được tư vấn và báo giá cụ thể.

7. Cách chăm sóc và theo dõi sau điều trị

Sau khi điều trị lác mắt, đặc biệt là mổ mắt lác, người bệnh cần được chăm sóc đúng cách để đảm bảo mắt hồi phục nhanh, hạn chế biến chứng và đạt kết quả tốt nhất.

Chăm sóc sau mổ mắt lác

• Giữ mắt sạch sẽ: Tránh bụi bẩn, không dụi mắt, không để nước hay xà phòng dính vào mắt trong tuần đầu.
• Nhỏ thuốc đúng giờ: Dùng thuốc nhỏ mắt theo đơn của bác sĩ, không tự ý ngưng thuốc.
• Hạn chế vận động mạnh: Không bơi, không tập thể thao hoặc hoạt động mạnh trong 2 tuần đầu.
• Tránh sử dụng mắt quá mức: Hạn chế đọc sách, xem điện thoại, máy tính quá lâu.
• Tái khám định kỳ: Tái khám theo lịch hẹn: thường là sau 1 tuần, 1 tháng và các mốc tiếp theo để bác sĩ kiểm tra kết quả phẫu thuật mắt lác và điều chỉnh nếu cần.

Thời gian hồi phục

• Mắt thường ổn định sau khoảng 1 – 2 tuần, hồi phục hoàn toàn trong vài tuần đến vài tháng.
• Một số trường hợp có thể cần tập luyện phục hồi thị lực sau mổ.

8. Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là những câu hỏi phổ biến được bác sĩ tiếp nhận thường xuyên.

8.1. Mổ mắt lác có đau không?

Không. Trong quá trình phẫu thuật mắt lác, bệnh nhân sẽ được gây tê hoặc gây mê, nên không cảm thấy đau trong khi mổ. Sau khi thuốc tê hết tác dụng, mắt có thể hơi cộm nhẹ hoặc đỏ trong vài ngày đầu, nhưng cảm giác này hoàn toàn chịu được và sẽ giảm dần. Bác sĩ sẽ kê thuốc nhỏ giảm đau và kháng viêm để giúp người bệnh dễ chịu hơn trong giai đoạn hồi phục.

8.2. Sau khi phẫu thuật mắt lác, thời gian hồi phục bao lâu?

Thông thường, người bệnh bắt đầu ổn định sau khoảng 1 đến 2 tuần, và hồi phục hoàn toàn trong vòng 1 đến 3 tháng, tùy vào cơ địa và mức độ lệch ban đầu. Với trẻ em, quá trình phục hồi có thể nhanh hơn do khả năng thích nghi tốt. Trong thời gian này, việc tái khám và chăm sóc đúng cách là rất quan trọng để duy trì hiệu quả phẫu thuật mắt lé và ngăn ngừa tái phát.

8.3. Bao nhiêu tuổi thì có thể mổ mắt lác an toàn?

Phẫu thuật có thể thực hiện ở hầu hết mọi độ tuổi, nhưng thời điểm lý tưởng là:

• Từ 1 tuổi trở lên đối với lác bẩm sinh hoặc lác xuất hiện sớm ở trẻ.
• Ở người lớn, có thể thực hiện mổ mắt lác bất cứ khi nào có chỉ định và sức khỏe ổn định.

Việc điều trị lác mắt đúng cách không chỉ giúp cải thiện thị lực mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Qua từng bước chăm sóc và theo dõi kỹ lưỡng sau điều trị, bạn hoàn toàn có thể yên tâm về sự phục hồi và duy trì kết quả lâu dài. Nếu bạn đang tìm kiếm giải pháp hiệu quả và an toàn cho tình trạng mắt lác, Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và dịch vụ tận tâm.