Mắt lé (mắt lác): Nguyên nhân, Dấu hiệu và Cách điều trị

Nhắc đến mắt lé, rất nhiều người vẫn cho rằng đây chỉ là vấn đề về thẩm mỹ. Ít ai biết, tình trạng này có thể gây mất nhận thức chiều sâu, giảm thị trường hay thậm chí mất thị lực. Vậy, đâu là nguyên nhân khiến mắt bị lé và có cách nào điều trị không? Mời bạn đọc cùng theo dõi bài viết hôm nay của Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa.

1. Mắt bị lé là gì? Phân loại mắt lác

Ở mắt người bình thường, khi tập trung nhìn vào một điểm, hình ảnh từ hai nhãn cầu sẽ được tổng hợp lại thành một ảnh 3 chiều duy nhất để tạo nên thị giác tinh thể. Khi hai mắt không cân bằng, tầm nhìn theo hướng khác nhau sẽ gây ra hiện tượng mắt lé.

Mắt lé (hay mắt lác) là tình trạng hai mắt không thẳng hàng ở tư thế nhìn thẳng về phía trước. Tình trạng này được chia thành hai nhóm như sau:

• Lác cơ năng (hay lác đồng hành): Phổ biến ở trẻ em với biểu hiện điển hình là mắt lác di chuyển cùng hướng với mắt lành.
• Lác liệt (lác bất đồng hành): Thường gặp ở người trưởng thành, biểu hiện đặc trưng là cơ vận nhãn bị liệt khiến nhãn cầu bị hạn chế vận động.

Ngoài ra, tuỳ vào vị trí của mắt mà bệnh lé có thể gây ra các hình thái khác nhau như: lé chụm chữ A, lé trong, lé ngoài, lé chéo, lé chữ V,… Bệnh lé mắt có thể xảy ra ở một hoặc đồng thời cả hai mắt. Nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời, thị giác của mắt lé suy yếu dần do não bộ có xu hướng từ chối tín hiệu từ mắt yếu hơn.

2. Nguyên nhân mắt bị lác do đâu?

Mắt có 6 cơ vận nhãn gồm 4 cơ trực và hai cơ chéo xung quanh giúp nhãn cầu di chuyển theo các hướng khác nhau. Mắt lác xảy ra khi những cơ này không phối hợp đồng bộ với nhau. Nguyên nhân có thể do:

• Bẩm sinh: Cấu tạo và hoạt động của các cấu trúc trong mắt được quy định bởi các gen di truyền. Vậy nên, nếu ba mẹ bị lác thì nguy cơ con mắc phải tình trạng này cũng cao hơn. Lác bẩm sinh có thể xuất hiện ngay khi sinh ra hoặc trong giai đoạn dưới 6 tháng tuổi.
• Tật khúc xạ: Ở những người bị cận thị, loạn thị hoặc viễn thị nặng, cơ vận nhãn và não bộ phải liên tục điều chỉnh và thay đổi để có thị giác tốt hơn. Trong quá trình này, não có xu hướng ưu tiên kết nối với mắt có thị lực tốt khiến mắt còn lại dần mất đi khả năng phối hợp, dẫn đến bị lác. Mắt lé do tật khúc xạ thường xuất hiện ở trẻ trên 2 tuổi.
• Bệnh lý: Lé mắt có thể là tình trạng thứ phát, xảy ra do tiến triển của các bệnh lý như: não úng thủy, nhiễm trùng não, u não, hội chứng Down,… gây tổn thương các dây thần kinh vận nhãn là dây số III, IV và VI. Hệ quả là chuyển động của mắt bị mất cân bằng, gây ra lé mắt.

3. Dấu hiệu nhận biết bệnh lé mắt

Biểu hiện dễ thấy nhất khi bị lé là tình trạng hai mắt bị lệch về các hướng khác nhau khi nhìn một vật. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp phải một số triệu chứng khác như:

• Nhìn đôi: Do hai mắt thu về hai hình ảnh khác nhau và gửi về não bộ. Ở người lớn, não bộ thu cả hai hình ảnh mà không loại bỏ ảnh từ mắt bị lệch nên sẽ gây ra hiện tượng nhìn đôi.
• Nheo mắt: Người bệnh phải nheo mắt khi có ánh sáng mạnh để nhìn rõ hơn. 
• Dễ bị ngã: Do mắt mất khả năng năng nhận thức chiều sâu, người bệnh khó căn chuẩn khoảng cách, dễ bị ngã cầu thang, vấp ngã hoặc khó thao tác chính xác.
• Khó chịu ở mắt: Mặt bị lé thường xuyên có cảm giác nhìn mờ, nhức mỏi mắt nhất là khi cần tập trung trong thời gian dài.

4. Cách điều trị bệnh lé mắt

Điều trị mắt lé không đơn giản là cải thiện vấn đề thẩm mỹ mà quan trọng hơn là phục hồi chức năng thị giác và bảo tồn khả năng hợp thị (kết hợp thị lực hai mắt để có được hình ảnh tinh tế). Ở trẻ dưới 6 tuổi, mục tiêu hàng đầu khi điều trị mắt lé là ngăn ngừa biến chứng nhược thị. Các biện pháp có thể áp dụng gồm:

• Đeo kính: Áp dụng cho trường hợp mắt lé do viễn thị hoặc cận thị. Việc sử dụng kính phù hợp giúp lấy lại cân bằng thị lực cho hai mắt, qua đó cải thiện tình trạng mắt lé.
• Dùng thuốc: Trong trường hợp không xác định được nguyên nhân gây lé, bác sĩ có thể tiêm botulinum hoặc botox. Kỹ thuật này làm suy yếu cơ mắt, giúp mắt điều chỉnh cân bằng và nhìn rõ hơn. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ mang lại hiệu quả tạm thời trong khoảng 3 tháng.
• Liệu pháp thị giác: Việc áp dụng các bài tập thị giác như: bịt mắt và nhìn vào một điểm hoặc quan sát các đồ vật dạng chuỗi phù hợp với những người bị lé do tật khúc xạ. Những bài tập này có thể giúp não và mắt tăng khả năng tập trung, cải thiện hoạt động của cơ vận nhãn. 
• Phẫu thuật thẩm mỹ mắt: Can thiệp trực tiếp vào cấu trúc để nới lỏng hoặc thắt chặt các cơ vận nhãn. Khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ trên mô che phủ nhãn cầu để tác động lên các cơ. Sau đó, các cơ này sẽ được lấy ra khỏi nhãn cầu và cố định tại vị trí mới phù hợp với hướng di chuyển của mắt hiện tại. Phương pháp này hiệu quả nhất khi áp dụng cho trẻ nhỏ hoặc những người đang điều chỉnh thị lực bằng kính.

5. Cách phòng ngừa bệnh lác mắt

Ngoại trừ nguyên nhân bẩm sinh, mắt lác do các yếu tố khác hoàn toàn có thể phòng ngừa thông qua những biện pháp dưới đây:

• Thực hiện khám mắt định kỳ 6 tháng/ lần, đặc biệt với trẻ nhỏ. Việc khám định kỳ giúp phát hiện sớm và có biện pháp khắc phục mắt lé kịp thời.
• Những người mắc tật khúc xạ cần thường xuyên thăm khám và đeo kính phù hợp để không khiến bệnh trầm trọng thêm.
• Nếu mắc các bệnh lý gây tổn thương thần kinh, người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ để hạn chế biến chứng lé mắt.
• Tránh lạm dụng các thiết bị điện tử liên tục trong thời gian dài. Sau mỗi 20 phút mắt làm việc tập trung, bạn nên để cho mắt nghỉ ngơi khoảng 5 – 10 phút.
• Áp dụng chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt khoa học, giúp nuôi dưỡng và bảo vệ mắt, hạn chế các tổn thương dẫn đến lé mắt. 

6. Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về tình trạng mắt lé:

6.1. Mắt bị lé có chữa được không?

Mắt bị lé có thể chữa được bằng nhiều biện pháp khác nhau như: đeo kính, luyện tập thị giác, tiêm thuốc hoặc phẫu thuật. Tùy vào mức độ và nguyên nhân gây lác mà hiệu quả điều trị sẽ đạt được ở mức khác nhau. Người bệnh nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để được bác sĩ tư vấn cụ thể.

6.2. Mổ mắt lé 1 mắt hay 2 mắt?

Việc mổ một hay hai mắt phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng người. Nêu cơ vận nhãn của cả hai mắt đều bị mất cân bằng, bác sĩ cần thực hiện phẫu thuật trên cả hai mắt và ngược lại. Để biết chính xác tình trạng của mình, người bệnh cần đến các cơ sở y tế thăm khám và tham vấn ý kiến của bác sĩ.

6.3. Mổ mắt lé bao lâu làm việc được bình thường?

Thời gian hồi phục sau mổ mắt lác của mỗi người là khác nhau. Tuy nhiên, đa số người bệnh có thể trở lại công việc nhẹ nhàng sau khoảng 1 tuần. Thời gian để mắt lé hồi phục và phối hợp tốt với mắt lành dao động trong khoảng 1 – 6 tuần. trong thời gian này, người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ các chỉ định điều trị và hướng dẫn chăm sóc mắt của bác sĩ.

Mắt lé là bệnh lý ảnh hưởng đến sức khỏe, thẩm mỹ và tâm lý của nhiều người. Việc phát hiện sớm và can thiệp phù hợp giúp làm tăng hiệu quả điều trị, đem lại chất lượng sống tốt hơn cho bệnh nhân. Mong rằng những chia sẻ hôm nay của Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này. Nếu cần tư vấn thêm, bạn có thể kết nối với các chuyên gia qua Hotline: 0846 403 403.