Viễn thị và loạn thị: Cách phân biệt và hướng điều trị

Viễn thị và loạn thị là tật khúc xạ ở mắt, có thể xảy ra đồng thời hoặc riêng biệt. Vậy, làm thế nào để phân biệt hai tình trạng này? Bài viết hôm nay của Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa sẽ cùng bạn đọc làm rõ vấn đề này.

1. Phân biệt loạn thị và viễn thị

Ở người bình thường, ánh sáng đi vào mắt sẽ bị khúc xạ hoặc bẻ cong và hội tụ thành một điểm trên võng mạc. Điều này cho phép hình ảnh của vật hiển thị rõ ràng, sắc nét. Khi bị viễn thị hoặc loạn thị, đường đi của ánh sáng bị lệch, điểm hội tụ ánh sáng bất thường khiến thị lực bị suy giảm. Dưới đây là các phân tích chi tiết về 2 tật khúc xạ này:

1.1. Cơ chế hình thành

Cơ chế hình thành viễn thị và loạn thị đều bắt nguồn từ sự bất thường về cấu trúc mắt. Trong đó, mắt bị viễn thị có trục nhãn cầu ngắn hơn hoặc thủy tinh thể dẹt hơn bình thường. Khi nhìn gần, ánh sáng sau khi khúc xạ không có đủ khoảng cách để hội tụ trên võng mạc. Thay vào đó, hình ảnh của vật sẽ được hiển thị phía sau võng mạc. 

Khác với viễn thị, loạn thị xảy ra khi bề mặt  của giác mạc lồi lõm, không đồng đều. Cấu trúc này khiến ánh sáng sau khi vào mắt có hướng khúc xạ khác nhau, tạo nên nhiều điểm hội tụ trên võng mạc. Loạn thị không ảnh hưởng bởi yếu tố khoảng cách, nghĩa là dù bạn nhìn vật ở gần hay ở xa thì quá trình hội tụ ánh sáng vẫn bất thường như nhau.

1.2. Nguyên nhân

Cả viễn thị và loạn thị đều chịu ảnh hưởng khá lớn từ yếu tố di truyền. Nguyên nhân là do cấu trúc mắt được quy định bởi các gen truyền từ thế hệ trước qua thế hệ sau. Vậy nên, khi gia đình có ông bà, cha mẹ bị viễn thị hoặc loạn thị thì nguy cơ con mắc các tật khúc xạ này sẽ cao hơn bình thường. Dưới đây là bảng phân biệt chi tiết:

	Viễn thị	Loạn thị
Di truyền	– Gen quy định cấu trúc mắt- Bệnh lý di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc mắt.
Bệnh lý	– Biến chứng tiểu đường làm tổn thương võng mạc và biến dạng thủy tinh thể.- Đục thủy tinh thể vỏ não khiến thủy tinh thể bị biến dạng.- Các vấn đề vận động chức năng: liệt vận nhãn trong, liệt dây thần kinh số III,….	– Bệnh Keratoconus gây thoái hóa giác mạc hình chóp.- Đục thủy tinh thể ảnh hưởng đến quá trình hội tụ của ánh sáng- Các bệnh lý về mắt như: sụp mi, lông mi quặm, viêm kết mạc dị ứng,…
Môi trường	– Chấn thương ở mắt hoặc các sai lệch khi phẫu thuật đặt thấu kính nội nhãn.- Thói quen nhìn xa liên tục trong thời gian dài.	– Sẹo giác mạc do chấn thương hoặc phẫu thuật mắt.- Thói quen nằm nghiêng xem điện thoại kéo dài khiến mắt điều tiết không đồng đều, biến dạng giác mạc.

1.3. Dấu hiệu nhận biết

Dấu hiệu điển hình nhất của viễn thị là nhìn gần mờ nhưng nhìn xa bình thường. Trong khi đó, người bị loạn thị có tầm nhìn kém dù ở bất kỳ khoảng cách nào. Ngoài ra, có một vài dấu hiệu đi kèm khác như sau:

	Viễn thị	Loạn thị
Thị lực	– Nhìn gần mờ, nhìn xa bình thường	– Nhìn mờ, nhìn đôi ở mọi khoảng cách
Dấu hiệu ở mắt	– Khô mỏi, căng tức mắt khi phải tập trung nhìn vật ở gần.	– Mỏi mắt, hoa mắt, đau đầu khi phải tập trung quan sát, đặc biệt trong không gian tối
Ảnh hưởng nhận thức	– Gặp khó khăn trong nhận thức chiều sâu không gian.	– Khả năng phán đoán khoảng cách và tốc độ bị ảnh hưởng.

1.4. Mức độ nguy hiểm

Cả viễn thị và loạn thị nếu không được điều trị kịp thời có thể tiến triển thành lác mắt hoặc nhược thị. Cụ thể, lác mắt (thường là lác trong) xảy ra do sự mất cân bằng trong hoạt động điều tiết và co cơ mắt. Tình trạng này kéo dài khiến các cơ vận nhãn bị căng thẳng, làm lệch trục nhãn cầu và gây lé mắt.

Nhược thị là biến chứng nguy hiểm nhất của viễn thị và loạn thị. Tình trạng này xuất hiện khi thị lực bị suy giảm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến quá trình gửi tín hiệu hình ảnh từ võng mạc về não. Người bị nhược thị có thể phải đối diện với nguy cơ mất thị lực không hồi phục nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

2. Phương pháp điều trị viễn thị và loạn thị

Hiện nay, viễn thị và loạn thị có thể khắc phục bằng nhiều biện pháp khác nhau. Mục tiêu chung của các phác đồ là cải thiện thị lực, ngăn viễn thị tiến triển và phòng ngừa biến chứng. Tùy vào tình trạng cụ thể mà mỗi người có thể được chỉ định các biện pháp sau đây:

2.1. Đeo kính

Đeo kính là biện pháp đầu tay trong điều trị viễn thị và loạn thị mức độ nhẹ đến vừa. Mắt viễn thị sẽ chỉnh bằng thấu kính lồi, loạn thị được chỉnh bằng kính trụ. Trường hợp vừa viễn thị vừa loạn thị, bác sĩ sẽ dùng thấu kính được điều chỉnh công suất cầu và công suất trụ phù hợp để điều chỉnh đường đi của ánh sáng, đưa điểm hội tụ về đúng vị trí trên võng mạc. Nhờ vậy, thị lực sẽ được cải thiện ngay sau khi đeo.

Việc sử dụng kính có ưu điểm là chi phí tiết kiệm, dễ thực hiện nhưng lại không có hiệu quả ngăn ngừa viễn thị tiến triển. Vậy nên, mắt vẫn có thể tăng độ ngay cả khi đeo kính đều đặn. Hiện nay, ngoài dòng kính thông thường, người bị loạn thị hoặc viễn thị có thể lựa chọn dòng kính ortho-K. Loại kính này giúp điều chỉnh tạm thời hình dáng của giác mạc. Sau một đêm đeo kính, người dùng có thể khôi phục thị lực trong ngày hôm sau mà không cần sự hỗ trợ của các biện pháp khác. 

2.2. Phẫu thuật khúc xạ

Phẫu thuật khúc xạ mắt là biện pháp giúp xóa độ viễn thị và loạn thị, thường được áp dụng cho những trường hợp bị tật khúc xạ mức độ vừa đến nặng. Phương pháp này được thực hiện khi người bệnh trên 18 tuổi, có độ khúc xạ ổn định và không mắc các bệnh lý về mắt. Một số biện pháp thường gặp như:

• Femto Pro: Áp dụng cho trường hợp bị viễn thị và loạn thị không vượt quá 6 độ. Femto Pro tạo vạt mịn, ít tổn thương nên hồi phục nhanh. Đây cũng là phương pháp có sự cân bằng tốt nhất giữa yếu tố chi phí và hiệu quả.
• SmartSurfACE: Là phương pháp an toàn, không chạm, không vạt nên ít gây nguy cơ biến chứng. SmartsurfACE phù hợp với những người bị loạn thị và viễn thị dưới 5 độ, có giác mạc bất thường hoặc mỏng dưới 480 micromet.
• Mổ mắt Phakic: Có thể thực hiện cho những người bị viễn thị đến 15 độ và loạn thị 10 độ. Phương pháp này được thực hiện bằng cách đặt trực tiếp thấu kính IPCL vào nội nhãn. Mổ mắt phakic là lựa chọn cuối cùng khi những biện pháp điều trị khác không đem lại hiệu quả.

Phẫu thuật khúc xạ là biện pháp cho hiệu quả cao và bền vững. Tuy nhiên, viễn thị và loạn thị vẫn có thể tái lại nếu không có chế độ chăm sóc phù hợp cho mắt. Để có được hiệu quả tốt nhất, bạn nên lắng nghe và tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn từ bác sĩ.

3. Một số lưu ý khi chăm sóc mắt bị viễn thị và loạn thị

Chế độ chăm sóc không chữa khỏi nhưng có thể bảo vệ mắt, giảm tốc độ tiến triển của tật khúc xạ. Khi bị viễn thị và loạn thị, bạn cần chú ý một số vấn đề sau:

• Tăng cường bổ sung dưỡng chất tốt cho mắt, đặc biệt là: vitamin A, vitamin E, vitamin C, selen, omega 3, lutein và zeaxanthin.
• Uống đủ 1.5 – 2 lít nước mỗi ngày để giữ độ ẩm cho mắt tốt nhất.
• Sử dụng thiết bị bảo hộ (như kính hoặc mũ) khi ra ngoài trời nắng, làm việc trong môi trường khói bụi, ô nhiễm để tránh tổn thương mắt.
• Ngủ đủ 6 – 8 tiếng mỗi ngày để mắt được nghỉ ngơi và phục hồi tổn thương.
• Thực hiện các bài tập mắt đều đặn giúp mắt linh hoạt và giảm căng thẳng điều tiết.
• Loại bỏ thói quen xấu như: thường xuyên dùng thiết bị điện tử, thức quá khuya, hay dụi mắt, hút thuốc lá,… để tránh các tác nhân làm tổn thương mắt.
• Tái khám đúng lịch hẹn và tuyệt đối tuân thủ các chỉ dẫn từ bác sĩ để mắt được bảo vệ tốt nhất.

Trên đây là một vài phân tích tổng quan về tình trạng viễn thị và loạn thị. Hy vọng rằng những chia sẻ này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề mình đang gặp phải. Nếu có thắc mắc cần giải đáp, bạn có thể liên hệ với Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa qua hotline: 084 403 403.