Loạn sắc tố mống mắt: Tìm hiểu nguyên nhân & cách điều trị

Loạn sắc tố mống mắt là một tình trạng hiếm gặp nhưng thường vô hại, khiến mống mắt của mỗi bên mắt mang màu sắc không giống nhau, hoặc xuất hiện nhiều tông màu trong cùng một mắt. Đây là một trong những “dấu ấn riêng” mà cơ thể có thể tạo ra, đôi khi do di truyền, đôi khi là kết quả của bệnh lý hoặc chấn thương.

1. Loạn sắc tố mống mắt là gì?

Loạn sắc tố mống mắt là một hiện tượng hiếm gặp, thường do di truyền, bẩm sinh hoặc chấn thương mắt. Thay vì hai mắt có màu giống nhau thì ở người bị loạn sắc tố, mỗi bên mắt có thể mang màu khác nhau rõ rệt, hoặc trong cùng một mắt lại tồn tại hai vùng màu đối lập.

Hiểu đơn giản, mống mắt chính là phần tròn có màu nằm giữa lòng trắng và con ngươi – thường được gọi dân dã là “tròng đen”. Màu sắc của mống mắt được quyết định bởi lượng sắc tố melanin mà cơ thể sản sinh. Tuy nhiên, trong trường hợp loạn sắc tố, quá trình phân bố melanin diễn ra không đồng đều giữa hai mắt hoặc ngay trong một mống mắt, tạo nên sự khác biệt màu sắc độc đáo.

Có ba dạng chính của tình trạng này:

1. Loạn sắc tố hoàn toàn (complete heterochromia): Mỗi bên mắt có màu khác biệt rõ ràng, ví dụ một mắt nâu và một mắt xanh.
2. Loạn sắc tố từng phần (sectoral heterochromia): Một mắt có nhiều mảng màu khác nhau – chẳng hạn mắt nâu nhưng có một phần ánh xanh lam.
3. Loạn sắc tố trung tâm (central heterochromia): Mống mắt có một màu chủ đạo ở vành ngoài, và một màu khác quanh đồng tử – như mắt xanh nhưng quanh đồng tử ánh vàng.

Ở đa số trường hợp, đây chỉ là một đặc điểm di truyền lành tính, không ảnh hưởng đến thị lực hay sức khỏe mắt. Nhiều người xem đây là một “dấu ấn riêng biệt” tạo nên vẻ ngoài cuốn hút và bí ẩn. Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, sự thay đổi sắc tố có thể là dấu hiệu đi kèm của một tình trạng y tế – như chấn thương mắt, viêm mống mắt, hoặc bệnh lý di truyền hiếm gặp (ví dụ hội chứng Waardenburg hoặc hội chứng Horner).

2. Cách nhận biết loạn sắc tố mống mắt

Về cơ bản, tùy thuộc vào mức độ và nguyên nhân gây ra, tình trạng này có thể biểu hiện theo nhiều cách khác nhau:

Người mắc loạn sắc tố mống mắt có thể có một mắt màu nâu sẫm và một mắt màu xanh dương, hoặc một mắt xám nhạt và mắt kia lại có ánh vàng nhẹ. Sự tương phản này thường làm cho đôi mắt trông vô cùng đặc biệt, thậm chí thu hút ánh nhìn ngay từ lần gặp đầu tiên.

Hiện tượng này được gọi là loạn sắc tố toàn phần (complete heterochromia) – khi mỗi bên mắt mang một màu sắc riêng biệt hoàn toàn.

Tuy nhiên, không phải lúc nào sự khác biệt cũng diễn ra giữa hai mắt. Trong nhiều trường hợp, chỉ một phần nhỏ của mống mắt có màu khác với phần còn lại – như một vệt màu nổi bật nằm trong mống mắt. Đây được gọi là loạn sắc tố từng phần (sectoral heterochromia).

3. Nguyên nhân gây ra loạn sắc tố mống mắt

Tình trạng loạn sắc tố mống mắt không chỉ là một đặc điểm ngoại hình hiếm gặp mà còn có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố trong cơ thể. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến và khoa học nhất lý giải hiện tượng đặc biệt này:

3.1. Đột biến gen

Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra loạn sắc tố mống mắt là đột biến trong các gen kiểm soát việc tạo ra melanin – sắc tố quyết định màu sắc của mắt, da và tóc. Melanin không chỉ giúp mắt có màu nâu, xanh hay xám mà còn đóng vai trò như một “tấm lá chắn” bảo vệ mắt khỏi tia UV.

Khi các gen có nhiệm vụ sản xuất, vận chuyển hoặc lưu trữ melanin bị đột biến, cơ thể sẽ sản sinh melanin không đều giữa hai mắt, dẫn đến hiện tượng mắt hai màu. Những đột biến này có thể xảy ra một cách ngẫu nhiên, không rõ nguyên nhân, hoặc cũng có thể được di truyền trên nhiễm sắc thể.

3.2. Rối loạn sắc tố do bệnh lý bẩm sinh

Ngoài yếu tố di truyền, một số bệnh lý ảnh hưởng đến tế bào hắc tố cũng là nguyên nhân làm thay đổi sắc tố mắt. Trong đó, nổi bật là hội chứng Horner.

Hội chứng này thường xảy ra do tổn thương ở hệ thần kinh giao cảm trên khuôn mặt. Khi tín hiệu thần kinh bị gián đoạn, quá trình sản xuất melanin ở một bên mắt có thể suy giảm, khiến màu mắt nhạt hơn hẳn so với bên còn lại. Dù ít gặp, đây vẫn là một trong những nguyên nhân y học đáng lưu ý.

Bên cạnh đó, các tình trạng như hội chứng Waardenburg, bệnh bạch tạng, hay một số rối loạn chuyển hóa hiếm gặp cũng có thể gây hiện tượng mắt hai màu.

3.3. Chấn thương hoặc thuốc nhỏ mắt

Trong một số trường hợp hiếm hoi, va đập mạnh vào mắt, phẫu thuật nhãn khoa, hoặc sử dụng thuốc nhỏ mắt chứa prostaglandin (trong điều trị tăng nhãn áp) cũng có thể làm thay đổi màu sắc mống mắt.

Các chất trong thuốc có khả năng kích thích sản xuất melanin tại vùng mống mắt, nhưng tác dụng không phải lúc nào cũng cân bằng giữa hai bên. Điều này có thể dẫn đến hiện tượng một mắt trở nên sậm màu hơn mắt còn lại theo thời gian.

4. Loạn sắc tố mống mắt có chữa được không?

4.1. Nếu là bẩm sinh:

• Đây thường là một đặc điểm di truyền lành tính, không ảnh hưởng đến thị lực và không cần điều trị.
• Điều trị thẩm mỹ chỉ cần thiết nếu người bệnh cảm thấy mất tự tin về ngoại hình. Trong trường hợp này, các phương pháp như kính áp tròng màu có thể được sử dụng.

4.2. Nếu là mắc phải (do bệnh lý, chấn thương, thuốc…):

Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gốc gây ra sự thay đổi sắc tố:

• Nếu do viêm mống mắt, chấn thương, hoặc bệnh lý như hội chứng Fuchs, u hắc tố, bác sĩ sẽ tập trung điều trị bệnh lý nền.
• Trong một số trường hợp, thay đổi màu mống mắt chỉ là dấu hiệu phụ và không thể phục hồi màu sắc ban đầu, nhưng việc điều trị vẫn quan trọng để bảo vệ thị lực.

5. Câu hỏi thường gặp

1. Loạn sắc tố mống mắt có chữa được không?

Không cần chữa nếu không ảnh hưởng sức khỏe. Nếu muốn thay đổi thẩm mỹ, bạn có thể dùng kính áp tròng màu, nhưng chỉ có tác dụng tạm thời. Nên tư vấn bác sĩ chuyên khoa để được hỗ trợ đúng cách.

2. Loạn sắc tố mống mắt có nguy hiểm không?

Thông thường không nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu xuất hiện đột ngột hoặc kèm theo triệu chứng lạ như vết thâm, sậm màu và vết mờ mống mắt thì rất nên đi khám mắt.

3. Tôi có nên điều trị loạn sắc tố mống mắt không?

Về cơ bản, hội chứng này không cần điều trị nếu không gây vấn đề thị lực. Bạn chỉ nên cân nhắc điều trị vì lý do thẩm mỹ hoặc khi có bệnh lý đi kèm.

4. Làm thế nào để cải thiện màu sắc của mắt?

Có thể dùng kính áp tròng màu để làm đều màu mắt, nhưng chỉ nên dùng khi cần và tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.

5. Có nguy hiểm không khi sử dụng kính áp tròng màu?

Không nguy hiểm nếu dùng đúng cách, mua ở nơi uy tín và vệ sinh tốt. Nếu không tuân thủ hướng dẫn hoặc vệ sinh kính áp tròng đúng cách, bạn có thể gặp nguy cơ viêm nhiễm hoặc các vấn đề về mắt.

6. Lời kết

Dù là do yếu tố di truyền hay ảnh hưởng từ môi trường, loạn sắc tố mống mắt thường không gây nguy hiểm đến sức khỏe và không cần điều trị nếu không ảnh hưởng đến thị lực. Tuy nhiên, nếu bạn có nhu cầu thẩm mỹ hoặc lo lắng về nguyên nhân tiềm ẩn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.