Chữa mắt lác ở người lớn như thế nào?

Mắt lác (hay mắt lé) làm giảm tầm nhìn và ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ, gây tác động tiêu cực đến sự tự tin của người trưởng thành. Nhiều người băn khoăn liệu chữa mắt lác ở người lớn có thể chữa khỏi và phương pháp điều trị nào là hiệu quả nhất. Cùng Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà tìm hiểu ngay.

1. Mắt lác là gì?

Mắt lác là tình trạng hai mắt không cùng lúc nhìn về một điểm cố định. Một mắt nhìn thẳng, mắt kia có thể lệch vào trong, lệch ra ngoài, nhìn lên hoặc xuống, khiến hình ảnh gửi về não không trùng khớp và gây rối loạn thị giác. Trên lý thuyết, mắt lác có nhiều dạng: lác trong khi mắt lệch về phía mũi, lác ngoài khi mắt lệch về phía thái dương, hoặc hiếm hơn là lác trên và lác dưới.

Mắt lác thường xuất hiện từ rất sớm, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trước 6 tuổi. Nguyên nhân thường liên quan đến yếu tố di truyền hoặc sự phát triển chưa hoàn thiện của não bộ, cơ và dây thần kinh kiểm soát chuyển động mắt. Trong giai đoạn này, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, thị lực của trẻ có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến nhược thị hoặc mất thị lực ở một bên mắt.

2. Các nguyên nhân dẫn đến mắt lác

Dưới đây là bản liệt kê logic và dễ hiểu hơn cho các nguyên nhân dẫn đến mắt lác:

• Yếu tố di truyền: Trong gia đình có người bị lác mắt thì nguy cơ mắc cao hơn.
• Tật khúc xạ chưa được điều chỉnh: Viễn thị nặng không được điều chỉnh (thường gây lác trong), hoặc cận thị nặng, chênh lệch khúc xạ lớn giữa hai mắt (có thể gây lác ngoài)
• Bệnh lý ở mắt: Đục thủy tinh thể, tổn thương đáy mắt, các bệnh bẩm sinh ở mắt.
• Rối loạn cơ và dây thần kinh điều khiển mắt: Cơ mắt yếu, liệt dây thần kinh vận nhãn.
• Bệnh lý toàn thân ảnh hưởng đến mắt: Tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tuyến giáp.
• Tổn thương hoặc bệnh lý thần kinh trung ương: Khối u não, đột quỵ, chấn thương sọ não.

3. Cách chữa mắt lác ở người lớn hiệu quả

Cách chữa mắt lác ở người lớn phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ lác. Một số trường hợp có thể cải thiện rõ rệt nhờ các bài tập luyện mắt đúng cách. Tuy nhiên, với các dạng lác khác, hiệu quả của bài tập hạn chế hơn và cần được bác sĩ thăm khám, tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

3.1 Các bài tập tại nhà

Tập luyện mắt là phương pháp hỗ trợ được nhiều bác sĩ nhãn khoa khuyến khích. Thay vì chỉ phụ thuộc vào kính hoặc phẫu thuật, các bài tập giúp bạn chủ động rèn luyện 6 cơ vận nhãn. Đây là hệ cơ nhỏ nhưng đóng vai trò quyết định giúp cải thiện khả năng nhìn cùng một điểm của 2 mắt.

3.1.1. Bài tập với bút chì (Pencil Push-ups)

Bài tập này tận dụng cây bút chì để rèn luyện khả năng hội tụ và phân kỳ của mắt. Khi bạn di chuyển bút từ xa về gần mũi, hai mắt phải liên tục điều chỉnh để giữ cho đầu bút luôn rõ nét. Đây là bài tập cơ bản, dễ thực hiện, phù hợp cho người mới bắt đầu.

Cách làm:

1. Cầm cây bút chì thẳng đứng trước mặt, cách mũi khoảng 15–20 cm.
2. Tập trung mắt nhìn thẳng vào đầu bút.
3. Từ từ đưa bút lại gần mũi, giữ ánh mắt bám chặt vào đầu bút.
4. Khi bút bắt đầu mờ hoặc cảm thấy hai mắt giao nhau quá mức, dừng lại và giữ vị trí đó 3–5 giây.
5. Từ từ đưa bút trở về vị trí ban đầu.
6. Lặp lại 10–15 lần, thực hiện 1–2 lượt/ngày.

3.1.2. Bài tập Trombone

Bài tập này lấy cảm hứng từ cách chơi kèn Trombone – đẩy ra kéo vào liên tục. Khi bạn di chuyển một vật nhỏ gần – xa mắt, mắt phải liên tục thay đổi tiêu cự và vị trí hội tụ. Việc che mắt lành giúp mắt yếu buộc phải làm việc nhiều hơn, từ đó tăng cường khả năng kiểm soát.

Cách làm:

1. Chọn một vật nhỏ như đầu bút, hạt cườm.
2. Dùng tay che mắt không bị lác, chỉ để mắt yếu hoạt động.
3. Giữ đầu luôn hướng thẳng về phía trước.
4. Đưa vật nhỏ từ xa tiến gần mắt và ngược lại, giống như kéo – đẩy ống kèn Trombone.
5. Mỗi lần thấy mờ, cố gắng lấy nét lại và giữ trong vài giây.
6. Lặp lại 15–20 lần, thay đổi tốc độ và khoảng cách để mắt linh hoạt hơn.

3.1.3. Bài tập Brock

Brock string là bài tập kinh điển trong phục hồi thị lực. Sợi dây gắn ba hạt màu giúp bạn luyện sự phối hợp hai mắt, vì khi nhìn vào từng hạt, não phải xử lý đồng thời hai hình ảnh từ hai mắt. Kỹ thuật này đặc biệt hữu ích để điều chỉnh mắt lác do rối loạn hội tụ.

Cách làm:

1. Chuẩn bị một sợi dây dài khoảng 1 mét, xỏ 3 hạt màu khác nhau và cố định cách đều.
2. Cầm một đầu dây chạm mũi, đầu kia cố định xa khoảng 1 mét.
3. Nhìn hạt gần nhất cho đến khi thấy nó rõ, hai hạt còn lại mờ thành hình chữ V.
4. Chuyển nhìn hạt ở giữa, giữ đến khi nó trở thành đối tượng duy nhất của hình chữ X.
5. Tiếp tục nhìn hạt xa nhất, cho đến khi rõ nét.
6. Khi đã quen, thay đổi vị trí các hạt trên dây và tập lại. Lặp lại nhiều lần mỗi ngày.

3.1.4. Tập với Barrel Card (Thẻ thùng)

Barrel card là một tấm thẻ in nhiều hình tròn (hoặc sọc hình thùng) có kích thước khác nhau từ lớn đến nhỏ. Khi bạn di chuyển và thay đổi tiêu điểm, mắt phải học cách hội tụ vào hình gần rồi lại giãn ra để nhìn hình xa, tăng khả năng điều tiết.

Cách làm:

1. Cầm thẻ trước mũi, để hình nhỏ hơn gần mắt, hình lớn hơn xa mắt.
2. Nhìn vào hình gần nhất, giữ ánh mắt cho đến khi thấy rõ.
3. Chuyển ánh nhìn sang hình lớn hơn, giữ vài giây.
4. Tiếp tục đảo chiều từ gần sang xa, lặp đi lặp lại.
5. Có thể di chuyển thẻ ra xa hoặc gần để tăng độ khó.
6. Tập trong khoảng 5–10 phút mỗi ngày.

3.2 Các can thiệp y khoa

3.2.1. Phẫu thuật chỉnh lác

Với những ca lác nặng hoặc do bất thường cơ vận nhãn, phẫu thuật là lựa chọn đem lại cơ hội cao nhất để tái lập sự thẳng trục của mắt. Trong phòng mổ, bác sĩ sẽ tinh chỉnh vị trí hoặc chiều dài của cơ mắt. Tỉ lệ thành công rất khả quan, thường đạt 80–90%. Dù vậy, phẫu thuật luôn tiềm ẩn rủi ro: có thể xuất hiện nhìn đôi tạm thời, sẹo cơ hoặc cần mổ lại nếu lác tái phát. 

3.2.2. Dùng thuốc co đồng tử

Ở giai đoạn sớm hoặc khi tình trạng lác chưa quá phức tạp, một số bác sĩ sẽ lựa chọn phương án điều trị bằng thuốc nhỏ co đồng tử như Pilocarpine. Loại thuốc này kích thích điều tiết giúp đồng tử thu hẹp, từ đó điều chỉnh cách mắt hội tụ và hỗ trợ hai mắt phối hợp nhịp nhàng hơn. Tuy nhiên, do để lại nhiều tác dụng phụ, phương pháp này thường ít phổ biến và chỉ áp dụng cho các trường hợp đặc biệt.

3.2.3. Sử dụng lăng kính

Trong nhiều trường hợp, đặc biệt là khi lác đi kèm hiện tượng nhìn đôi, bác sĩ thường khuyến khích sử dụng kính có gắn lăng kính. Thiết kế đặc biệt này giúp “bẻ hướng” ánh sáng, khiến hình ảnh từ cả hai mắt hội tụ chính xác hơn trên võng mạc. Nhờ vậy, người đeo không còn phải xoay hay căng mắt để hợp nhất hình ảnh.

Phương pháp này áp dụng cho mắt lác nhẹ hoặc do tật khúc xạ như viễn thị, cận thị, phù hợp với người có thị lực tốt. Tuy nhiên, không hiệu quả với lác nặng.

3.2.4. Tiêm Botox

Đối với những trường hợp lác do cơ mắt co kéo quá mức hoặc do yếu tố thần kinh, tiêm botulinum toxin (Botox) đang ngày càng được ưa chuộng. Chỉ cần một mũi tiêm nhỏ vào cơ vận nhãn, vùng cơ đó sẽ được làm giãn trong một thời gian, nhờ đó trục mắt dần trở nên thẳng hơn. 

4. Câu hỏi thường gặp

4.1. Phẫu thuật mắt lé có nguy hiểm không?

Phẫu thuật chỉnh lác được xem là một thủ thuật an toàn, ít xâm lấn sâu, thường chỉ tác động lên cơ vận nhãn chứ không can thiệp vào nhãn cầu. Nguy cơ biến chứng rất thấp nếu mổ ở cơ sở uy tín và do bác sĩ chuyên khoa thực hiện. Một số rủi ro nhỏ có thể xảy ra như nhiễm trùng, sẹo cơ, nhìn đôi tạm thời. Tuy nhiên, các biến chứng này khá hiếm và thường được xử lý kịp thời.

4.2. Mổ mắt lác bao lâu thì có thể làm việc bình thường trở lại?

Hầu hết bệnh nhân có thể trở lại công việc nhẹ nhàng sau khoảng 3–5 ngày nếu không có biến chứng. Tuy nhiên, mắt vẫn cần thời gian để hồi phục hoàn toàn, thường khoảng 2–4 tuần. Bác sĩ sẽ hẹn tái khám và hướng dẫn bạn cụ thể về các hoạt động nên và không nên làm trong giai đoạn này.

4.3. Phẫu thuật mắt lác ở người lớn bao nhiêu tiền?

Chi phí phẫu thuật mắt lác ở người lớn dao động tùy thuộc vào bệnh viện, tay nghề bác sĩ, mức độ phức tạp của ca mổ và các dịch vụ đi kèm. Tại Việt Nam, giá thường nằm trong khoảng 8–20 triệu đồng cho một lần phẫu thuật. Một số trường hợp đặc biệt hoặc có yêu cầu kỹ thuật cao hơn có thể tốn kém hơn. 

Chữa mắt lác ở người lớn hoàn toàn có thể cải thiện nếu kiên trì thực hiện đúng phương pháp và thăm khám kịp thời. Bạn có thể bắt đầu với các bài tập hỗ trợ tại nhà, nhưng đừng quên liên hệ chuyên gia để được tư vấn khi có dấu hiệu bất thường. Nếu cần giải đáp thêm hoặc muốn đặt lịch khám, bạn có thể liên hệ Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa qua số 0846 403 403 để được hỗ trợ nhanh chóng và chính xác.