Thoái hóa võng mạc chu biên là một trong những bệnh lý mắt thường gặp ở người trưởng thành, xuất phát từ sự suy yếu của mô võng mạc hoặc sự tích tụ bất thường của các chất bên trong võng mạc. Cùng tìm hiểu rõ dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và các phương pháp điều trị thoái hóa võng mạc chu biên trong bài viết này cùng Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà.

1. Thoái hóa võng mạc chu biên là gì?

Thoái hóa võng mạc chu biên là tình trạng vùng võng mạc nằm xa nhất ở mắt bị suy yếu do trục nhãn cầu kéo dài gây căng giãn, mỏng võng mạc và dễ tổn thương. Đây là khu vực không ảnh hưởng nhiều đến thị lực trung tâm nhưng lại rất quan trọng cho thị trường (tầm nhìn bao quát).

Khi vùng chu biên bị thoái hóa, nó có thể dẫn đến các biến chứng nặng, đặc biệt là bong võng mạc. Đây là một bệnh lý nguy hiểm, khó điều trị và có thể gây mù loà. Tình trạng này phổ biến hơn ở người cận thị nặng, do nhãn cầu kéo dài làm võng mạc bị căng giãn, nhất là ở vùng chu biên vốn đã thiếu máu nuôi, khiến tế bào võng mạc dễ bị thoái hóa và chết.

2. Các dấu hiệu của thoái hóa võng mạc chu biên

Thoái hóa võng mạc chu biên thường diễn tiến âm thầm. Tuy nhiên, khi có sự co kéo dịch kính hoặc bắt đầu xuất hiện rách/bong võng mạc, người bệnh sẽ thấy 3 dấu hiệu cảnh báo sau:

• Hiện tượng ruồi bay: Xuất hiện do vùng võng mạc bị thoái hóa khiến mạch máu nhỏ hoặc sợi dịch kính trôi vào buồng dịch kính. Người bệnh thấy chấm đen, đốm nhỏ hoặc vệt dài di chuyển theo mắt, rõ hơn khi nhìn nền sáng. 
• Hiện tượng chớp sáng: Dịch kính co kéo lên bề mặt võng mạc tạo cảm giác ánh sáng lóe, xuất hiện cả khi đang nhắm mắt. Chớp sáng nhiều, mạnh hoặc cố định tại một điểm cho thấy võng mạc bị căng kéo bất thường và có thể tổn thương nặng. 
• Khuyết thị trường: Người bệnh thấy vùng tối hoặc mất nhìn ở tầm nhìn ngoại vi, có thể lan dần vào trung tâm. Hiện tượng này thường do võng mạc bị bong hoặc rách, tạo mảng đen trong trường nhìn. 

Lưu ý quan trọng: Hầu hết các trường hợp thoái hóa võng mạc chu biên tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng. Những dấu hiệu như chớp sáng hay ruồi bay thường xuất hiện khi tổn thương đã gây rách hoặc bong dịch kính. Vì vậy, không nên chờ đến khi mắt có biểu hiện bất thường mới đi khám.

3. Các nguyên nhân gây nên bệnh

Thoái hóa võng mạc có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân chính:

• Cận thị nặng: Người bị cận từ 6 độ trở lên có nguy cơ cao nhất. Khi trục nhãn cầu dài ra, võng mạc bị kéo căng và mỏng, đặc biệt là vùng ngoại vi vốn ít được nuôi dưỡng. Tình trạng này khiến võng mạc dễ xuất hiện vùng teo, lỗ rách, tạo điều kiện cho thoái hóa và bong võng mạc.
• Lão hóa theo tuổi: Tuổi càng cao, các tế bào võng mạc càng lão hóa và suy yếu, khả năng tự hồi phục giảm. Điều này khiến võng mạc dễ bị tổn thương và thoái hóa theo thời gian.
• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người từng mắc thoái hóa hoặc bong võng mạc, nguy cơ của bạn cũng sẽ tăng do ảnh hưởng từ yếu tố di truyền.
• Tiền sử bong võng mạc ở một mắt: Người đã từng bị bong võng mạc ở một mắt có nguy cơ cao bị ở mắt còn lại, thường do tình trạng thoái hóa võng mạc chu biên tương tự.
• Các hội chứng bẩm sinh liên quan đến võng mạc: Một số bệnh bẩm sinh như hội chứng tách lớp võng mạc có thể làm cấu trúc võng mạc yếu hơn ngay từ đầu, làm tăng nguy cơ thoái hóa theo thời gian.

4. Cách điều trị thoái hóa võng mạc chu biên

Việc điều trị thoái hóa võng mạc chu biên phụ thuộc vào mức độ tổn thương và nguy cơ tiến triển thành bong võng mạc. Bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.

4.1. Điều trị dự phòng bằng laser quang đông

Đây là phương pháp quan trọng nhất giúp ngăn thoái hóa tiến triển thành bong võng mạc. Laser được chỉ định khi phát hiện các tổn thương nguy cơ cao như thoái hóa dạng lưới, dạng bọt sên, hoặc các lỗ rách võng mạc nhưng chưa gây bong.

• Tia laser tạo ra những điểm “hàn” nhỏ xung quanh vùng tổn thương.
• Các điểm này giúp tăng độ bám giữa võng mạc và lớp nền bên dưới, ngăn dịch kính thấm qua lỗ rách.
• Nhờ đó, nguy cơ bong võng mạc được giảm đáng kể.

Sau khi laser điều trị thoái hóa võng mạc, người bệnh nên tái khám đúng lịch để kiểm tra hiệu quả. Phương pháp này nhẹ nhàng, không cần nằm viện, mắt có thể hơi chói hoặc mờ vài giờ nhưng nhanh chóng bình thường và có thể về nhà ngay.

4.2. Phẫu thuật khi đã xảy ra bong võng mạc

Nếu thoái hóa đã dẫn đến bong võng mạc, đây là tình trạng cấp cứu mắt và cần phẫu thuật sớm để bảo tồn thị lực. Hai phương pháp phẫu thuật phổ biến gồm:

Đai – độn củng mạc

Bác sĩ đặt một dải silicon bên ngoài nhãn cầu để tạo lực ép vào thành mắt. Lực ép này giúp đóng các lỗ rách và đưa võng mạc trở về vị trí bình thường.

Cắt dịch kính

Áp dụng trong trường hợp bong võng mạc phức tạp hoặc có xuất huyết dịch kính.
Quy trình gồm:

• Loại bỏ dịch kính gây kéo căng võng mạc
• Xử lý các điểm rách
• Bơm khí hoặc dầu silicon vào mắt để giữ võng mạc áp sát thành nhãn cầu

Thoái hóa võng mạc chu biên tuy không quá hiếm gặp nhưng lại dễ bị bỏ qua do các triệu chứng ban đầu thường mờ nhạt. Chủ động thăm khám mắt định kỳ, nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và điều trị đúng cách là chìa khóa giúp bảo vệ đôi mắt lâu dài. Nếu bạn đang lo lắng về tình trạng thị lực hoặc cần được tư vấn điều trị bệnh võng mạc nói chung, hãy liên hệ ngay Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà. Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm sẽ hỗ trợ thăm khám và đưa ra giải pháp điều trị phù hợp, an toàn và hiệu quả cho bạn.