Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm thị lực ở người lớn tuổi, đặc biệt từ sau 50 tuổi. Bệnh tiến triển âm thầm, không gây đau nhưng lại có thể làm mờ hoặc biến dạng hình ảnh ở vùng trung tâm và gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và công việc của người bệnh. Để tìm hiểu các thông tin chính xác về AMD là bệnh gì, cách điều trị và chẩn đoán ra sao, mời bạn theo dõi bài viết dưới đây!

1. Amd là bệnh gì?

AMD hay thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác là một bệnh lý mạn tính của mắt, xảy ra khi hoàng điểm tức vùng nằm ở trung tâm võng mạc bị tổn thương. Điều này đồng nghĩa với khả năng nhận diện rõ hình ảnh, phân biệt màu sắc và nhìn rõ chi tiết của mắt sẽ bị giảm sút.

Ngoài ra khi được hỏi về AMD là bệnh gì, các bác sĩ chuyên khoa còn giải thích đây được coi là một dạng của thoái hóa võng mạc, tức là sự suy yếu hoặc tổn thương của lớp mô nhạy sáng phía sau mắt. Điều này không chỉ khiến thị lực trung tâm trở nên mờ, méo mó mà có nguy cơ mất hoàn toàn ở giai đoạn muộn.

Một số người bệnh hiểu nhầm rằng thoái hóa điểm vàng gây đau hoặc đỏ mắt, tuy nhiên AMD hoàn toàn không gây ra các triệu chứng trên. Bệnh tiến triển âm thầm nhưng lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, cụ thể như người bệnh AMD không thể tự đọc sách, lái xe một mình, thậm chí họ còn gặp khó khăn khi giao tiếp, nhận diện tuổi tác,…

2. Phân loại thoái hóa điểm vàng

AMD tức bệnh thoái hoá điểm vàng được chia ra thành hai dạng chính, dựa vào tình trạng mạch máu có phát triển bất thường hay không. Dưới đây là đặc điểm và mức độ nguy hiểm của từng thể bệnh. 

2.1. Thoái hóa điểm vàng dạng khô (AMD khô)

Đây là dạng AMD phổ biến nhất, ước tính cứ 10 trường hợp bị thoái hoá điểm vàng thì 8 trường hợp rơi vào thoái hoá thể khô. Ở dạng này, điểm vàng mỏng dần do quá trình lão hoá của cơ thể, đồng thời võng mạc bắt đầu xuất hiện các drusen tức các chấm lắng đọng nhỏ.

Bệnh tiến triển âm thần trong nhiều năm và diễn biến qua 3 giai đoạn: sớm, trung gian và muộn. Khi đi khám, bác sĩ có thể quan sát thấy các drusen dưới võng mạc, mắt bị thay đổi sắc tố và có biểu hiện của teo võng mạc dạng bản đồ (mất từng vùng tế bào võng mạc). Hiện nay,  bệnh chưa có phương pháp điều trị dứt điểm nhưng nếu điều trị đúng cách có thể làm chậm diễn biến bệnh và bảo vệ thị lực cho bệnh nhân.

2.2. Thoái hóa điểm vàng dạng ướt (AMD ướt)

Nếu so với AMD khô thì thoái hóa điểm vàng dạng ướt ít gặp hơn nhưng có mức độ nguy hiểm cao hơn. Với thoái hoá dạng ướt, cơ thể tạo ra các mạch máu bất thường dưới võng mạc (tân mạch). Điều này có thể dẫn đến rò rỉ dịch máu và thúc đẩy các phản ứng viêm nhiễm trong cơ thể. 

Bất thường này kéo dài có thể kích thích võng mạc sinh ra các mô xơ, mô sẹo. Các mô này tiếp tục phát triển và có thể hình thành màng trước võng mạc, thậm chí co kéo và làm biến dạng hình ảnh mà người bệnh nhìn thấy.

Ngoài ra, AMD thể ướt khiến thị lực giảm nhanh hơn nhiều so với dạng khô. Đặc biệt, bất kỳ giai đoạn nào của AMD khô cũng có thể chuyển thành AMD ướt nên người bệnh không nên chủ quan khi được chẩn đoán thoái hoá điểm vàng. 

3. Triệu chứng của bệnh thoái hóa điểm vàng AMD

Khi nhắc đến AMD là bệnh gì, không ít người bệnh hỏi về triệu chứng để nhận biết bệnh từ giai đoạn đầu. Tuy nhiên, biểu hiện của AMD thay đổi theo từng giai đoạn. Ở giai đoạn đầu, bệnh gần như không biểu hiện gì nhưng khi nặng hơn, bạn có thể bị mất thị lực trung tâm.

• Giai đoạn sớm, người bệnh vẫn nhìn bình thường, không đau mắt, không nhìn mờ.
• Giai đoạn trung gian, ở giai đoạn này (đặc biệt với AMD thể khô), đa số người bệnh vẫn nhìn thấy bình thường nhưng có thể cảm thấy hơi mờ ở vùng trung tâm hoặc khó nhìn khi trời tối hoặc trong phòng thiếu sáng
• Giai đoạn muộn (dù là thể khô hay ướt), người bệnh mới có các triệu chứng điển hình như:
  • Đường thẳng nhìn thành cong hoặc méo
  • Xuất hiện một vùng mờ hoặc tối ngay giữa tầm nhìn, càng lúc càng rộng
  • Màu sắc nhìn nhạt và kém tươi hơn
  • Nhìn rất kém trong điều kiện ánh sáng yếu

4. Những ai có nguy cơ cao với bệnh thoái hóa điểm vàng?

Về lý thuyết, AMD là bệnh lý ở mắt thường gặp ở người lớn tuổi và nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng dần theo tuổi tác. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm thăm khám lâm sàng, các bác sĩ nhận thấy các đối tượng sau có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, bao gồm:

• Gia đình có người thân từng bị thoái hoá điểm vàng
• Thường xuyên hút thuốc lá
• Ăn uống thất thường, ăn nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa như thịt đỏ, bơ, phô mai… cũng làm tăng khả năng khởi phát và tiến triển AMD.
• Người béo phì, thừa cân không chỉ dễ mắc bệnh mà còn có nguy cơ khiến AMD tiến triển nhanh hơn.
• Bệnh nhân có tiền sử huyết áp và cholesterol cao hai bất thường này sẽ góp phần làm tổn thương hoàng điểm theo thời gian, từ đó làm tăng nguy cơ mắc AMD.
• Phụ nữ sau mãn kinh có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới.

5. Chẩn đoán bệnh thoái hóa điểm vàng 

Để chẩn đoán xem bệnh nhân có mắc thoái hoá điểm vàng hay không, các bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám chuyên sâu cho bệnh nhân theo trình tự sau đây:

• Kiểm tra thị lực để đánh giá khả năng nhìn rõ ở các khoảng cách khác nhau.
• Nhỏ thuốc giãn đồng tử và khám mắt, bởi một khi đồng tử mở rộng, bác sĩ mới dễ dàng quan sát võng mạc và dây thần kinh thị giác để phát hiện AMD và các bệnh lý khác.
• Chụp cắt lớp quang học (OCT) bằng máy quét đặc biệt để chụp hình chi tiết từng lớp của võng mạc, giúp phát hiện sớm những tổn thương sớm.
• Kiểm tra bằng lưới Amsler bằng cách cho bệnh nhân nhìn vào một tấm lưới ô vuông giống bàn cờ, che từng mắt và tập trung vào chấm ở giữa. Nếu thấy các đường bị cong, lệch hoặc mất nét, đó có thể là dấu hiệu của thoái hoá điểm vàng.

6. Điều trị bệnh thoái hóa điểm vàng ở người già

Hiện nay chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn AMD, nhưng có nhiều phương pháp giúp làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện thị lực, đặc biệt là dạng ướt. Các phương pháp này thuộc nhóm điều trị bệnh võng mạc tổng quát.

6.1. Điều trị AMD thể khô

Mặc dù đã có trên thế giới, nhưng tại Việt Nam, các loại thuốc mới này có thể chưa phổ biến rộng rãi hoặc chưa được bảo hiểm chi trả, chi phí rất cao. Người bệnh cần biết điều này để tránh kỳ vọng quá mức khi đi khám tại các tuyến cơ sở.

• Giai đoạn sớm hoặc trung gian: Khi thoái hoá điểm vàng mới tiến vào giai đoạn đầu hoặc giữa, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng cách uống các loại thuốc bổ sung dinh dưỡng để làm chậm diễn biến bệnh. Các loại thuốc có thể được khuyến khích bao gồm vitamin C 500mg, vitamin E 400 IU, lutein 10mg,…
• Giai đoạn tiến triển (teo dạng bản đồ): Ở giai đoạn này, bác sĩ có thể chỉ định tiêm thuốc nội nhãn như pegcetacoplan và avacincaptad pegol. Công dụng của hai loại thuốc này là chữa lành tổn thương tế bào ở điểm vàng và làm chậm quá trình teo võng mạc.

6.2. Điều trị AMD thể ướt

• Thuốc chống VEGF: Đây là biện pháp điều trị hàng đầu dành cho các ca AMD dạng ướt. Bệnh nhân sẽ được tiêm thuốc kháng VEGF trực tiếp vào mắt để ngăn ngừa các mạch máu bất thường phát triển, cầm máy và hạn chế phù nề tại điểm vàng. 
• Liệu pháp laser quang đông võng mạc: Phương pháp này chỉ được áp dụng cho một số trường hợp cụ thể theo chỉ định của bác sĩ. Hiện nay phương pháp này ít được dùng hơn vì thuốc kháng VEGF mang lại hiệu quả cao hơn.
• Liệu pháp quang động học: Bệnh nhân sẽ được chiếu laser lạnh vào vùng võng mạc bị tổn thương, đồng thời truyền thuốc cảm quang Verteporfin vào tĩnh mạch. Hai kỹ thuật này kết hợp sẽ giúp bịt kín các mạch máu đang bị rò rỉ mà không gây sẹo trên võng mạc. 

Có thể nói, bài viết trên đã giải đáp chi tiết câu hỏi “AMD là bệnh gì”. Thoái hóa điểm vàng là bệnh mạn tính, chưa thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Để chủ động phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả, bạn nên điều chỉnh thói quen sống và duy trì khám mắt định kỳ ít nhất 6 tháng/ lần.