Bệnh võng mạc tiểu đường là bệnh lý nguy hiểm nhưng lại diễn biến âm thầm và có thể gây suy giảm thị lực nếu không được kiểm tra sớm. Chủ động tìm hiểu đúng về bệnh lý và duy trì kiểm tra mắt định kỳ là phương pháp phòng chống bệnh lý này hiệu quả nhất.

1. Bệnh võng mạc tiểu đường là gì?

Bệnh võng mạc tiểu đường là biến chứng mắt thường gặp ở người bị đái tháo đường lâu năm. Theo các bác sĩ chuyên khoa, xét về bản chất, đây được xem là một dạng thoái hóa võng mạc do đường huyết cao làm tổn thương các mao mạch nuôi võng mạc. 

Cụ thể, đường huyết tăng kéo dài khiến thành mạch yếu, rò rỉ dịch, sau đó nhiều mao mạch bị tắc nghẽn và thiếu máu nuôi. Cơ thể tạo ra mạch máu nhưng các mạch máu mới này rất mỏng và dễ vỡ, có thể xuất huyết trong mắt, xơ hóa và làm co kéo bong võng mạc.

Về diễn biến, bệnh tiến triển âm thầm, giai đoạn đầu thường không có triệu chứng, nhưng khi nặng có thể gây nhìn mờ hoặc mù lòa. Nguy cơ tăng lên khi người bệnh mắc đái tháo đường lâu năm, kiểm soát đường huyết kém hoặc có các bệnh lý nền đi kèm như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hay bệnh thận.

2. Các giai đoạn của bệnh võng mạc đái tháo đường

Dựa vào các biểu hiện và diễn biến bệnh lý của bệnh nhân mà bác sĩ chia biến chứng đái tháo đường ở mắt này của bệnh nhân thành 3 giai đoạn như sau:

• Bệnh võng mạc nền (Bệnh võng mạc tiểu đường không tăng sinh): Đây là giai đoạn sớm nhất của bệnh. Đường huyết cao làm các mạch máu nhỏ trong võng mạc yếu đi, phình ra và rò rỉ dịch hoặc xuất huyết nhẹ, khiến chúng dễ tổn thương và biến dạng. Ở giai đoạn này, bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt nhưng người bệnh có thể nhìn mờ, đặc biệt khi điểm vàng bị sưng.
• Bệnh võng mạc tiền tăng sinh (Bệnh võng mạc tiểu đường tăng sinh): So với tổn thương chỉ ở dạng nền, bệnh nhân trong giai đoạn này đã có tổn thương mạch máu nghiêm trọng hơn (tắc mao mạch diện rộng). Cụ thể, nhiều mạch máu bị tắc, thiếu oxy dẫn đến chảy máu nhiều trong mắt và nhìn kém.
• Bệnh võng mạc tăng sinh: Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất khi võng mạc bị thiếu máu nuôi nghiêm trọng, cơ thể buộc phải tạo ra các mạch máu mới (tân mạch). Tuy nhiên, những mạch này rất yếu và dễ vỡ, có thể gây xuất huyết dịch kính tức tình trạng máu tràn vào khoang mắt khiến người bệnh nhìn mờ như có màn che hoặc thấy nhiều chấm đen bay. Nghiêm trọng hơn, các mạch máu bất thường này còn tạo thành mô xơ, co kéo làm bong võng mạc dẫn đến mù lòa vĩnh viễn nếu không được can thiệp kịp thời.

Đặc biệt, với trường hợp tăng sinh, các mạch máu bất thường cũng có thể cản trở đường thoát dịch trong mắt, khiến áp lực trong nhãn cầu tăng lên dẫn đến bệnh tăng nhãn áp. Nếu kéo dài, có thể gây teo dây thần kinh thị giác, thậm chí suy giảm thị lực vĩnh viễn.

Ngoài các tổn thương kể trên, phù võng mạc (phù hoàng điểm tiểu đường) có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào. Tuy nhiên, tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng ở giai đoạn tăng sinh và là nguyên nhân hàng đầu gây giảm thị lực ở bệnh nhân tiểu đường.

3. Triệu chứng của bệnh võng mạc đái tháo đường

Ở giai đoạn đầu, bệnh thường không gây triệu chứng rõ ràng nên nhiều người không hề hay biết. Khi bệnh tiến triển nặng hơn, bạn có thể bắt đầu nhận thấy một số dấu hiệu bất thường như:

• Mắt bị mờ như có màng che, giống như có lớp sương hoặc tấm khăn mỏng phủ trước mắt. Đây là dấu hiệu thường gặp khi có xuất huyết dịch kính.
• Nhìn thấy đốm đen hoặc chấm trôi lơ lửng (ruồi bay) do máu rò rỉ vào trong mắt.
• Thấy vùng sáng tối bất thường, hoặc hình ảnh bị biến dạng.
• Khó nhìn vào ban đêm, dễ bị chói mắt khi lái xe.
• Màu sắc nhạt hoặc nhòe, gặp khó khăn khi phân biệt màu sắc.
• Chớp sáng bất thường, có thể là dấu hiệu cảnh báo võng mạc đang bị kéo căng hoặc có nguy cơ bong.

4. Nguyên nhân gây bệnh võng mạc tiểu đường

Nguyên nhân chính gây ra bệnh võng mạc đái tháo đường là lượng đường huyết tăng cao trong thời gian dài. Điều này làm các mạch máu nhỏ nuôi dưỡng võng mạc bị tổn thương, tắc nghẽn và rò rỉ. Theo thời gian, võng mạc không nhận đủ lượng máu và oxy cần thiết để hoạt động bình thường.

Để bù đắp tình trạng thiếu oxy, mắt sẽ hình thành các mạch máu mới (tân mạch). Tuy nhiên, những mạch máu này thường yếu, dễ vỡ, dẫn đến xuất huyết tại võng mạc hoặc dịch kính và làm suy giảm thị lực.

Bên cạnh đó, thành mạc bị tổn thương khiến dịch thoát ra ngoài, gây phù võng mạc, thậm chí phù hoàng điểm khiến bệnh nhân không thể nhìn rõ chi tiết.

5. Những đối tượng nào có nguy cơ mắc bệnh võng mạc tiểu đường

Không phải ai bị tiểu đường cũng bị biến chứng mắt, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn. Dưới đây là các đối tượng dễ mắc bệnh võng mạc tiểu đường:

• Đã và đang điều trị bệnh tiểu trong đường nhiều năm
• Phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ
• Người có đường huyết không ổn định
• Huyết áp cao
• Cholesterol cao

6. Phương pháp chẩn đoán bệnh võng mạc tiểu đường

Để kiểm tra xem người bệnh có gặp biến chứng ở mắt do tiểu đường hay không, bác sĩ sẽ kiểm tra mắt cho bệnh nhân theo các bước như sau:

• Soi đáy mắt: Bác sĩ nhỏ thuốc làm giãn đồng tử rồi dùng thấu kính chuyên dụng để quan sát trực tiếp các tổn thương ở võng mạc.
• Chụp cắt lớp quang học (OCT): Kỹ thuật sẽ ghi lại hình ảnh cắt lớp chi tiết của võng mạc, giúp bác sĩ đánh giá độ dày và phát hiện tình trạng phù hoàng điểm.
• Chụp mạch huỳnh quang: Hỗ trợ bác sĩ quan sát hình dạng, kích thước và sự lưu thông mạch máu tự đó phát hiện tắc nghẽn hoặc rò rỉ nếu có.
• Chụp mạch OCT: Nhờ chụp mạch OCT bác sĩ sẽ quan sát chính xác hệ thống mạch máu trong võng mạc để kiểm tra xem có tắc nghẽn, rò rỉ hay tổn thương hay không.

7. Điều trị bệnh võng mạc tiểu đường

Tùy theo diễn biến bệnh lý và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân mà bác sĩ sẽ cân nhắc thực hiện một trong số các phương pháp điều trị bệnh như sau:

• Kiểm soát đường huyết và huyết áp: Bác sĩ sẽ theo dõi sát sao chỉ số đường huyết, đặc biệt là chỉ số HbA1c (đường huyết trung bình 3 tháng). Giữ HbA1c < 7% là chìa khóa vàng để ngăn chặn bệnh võng mạc tiến triển.
• Tiêm thuốc nội nhãn (Anti-VEGF): Các loại thuốc phổ biến như Lucentis, Avastin, Eylea (Aflibercept)… được bác sĩ chỉ định tiêm trực tiếp vào mắt. Thuốc có tác dụng ức chế yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu, giúp giảm phù hoàng điểm nhanh chóng và ngăn chặn tân mạch phát triển.
• Laser quang đông võng mạc: Laser được cân nhắc trong điều trị để hạn chế sự phát triển các mạch máu bất thường và bảo vệ mắt khỏi các biến chứng nguy hiểm khác. Hiện nay có 2 cách điều trị laser, đó là:
  • Laser quang đông toàn võng mạc (PRP):  Áp dụng ở giai đoạn tăng sinh khi mắt xuất hiện tân mạch. Bác sĩ sẽ dùng laser để phá hủy các vùng võng mạc thiếu máu, giúp ngăn chặn tân mạch phát triển, giảm nguy cơ xuất huyết dịch kính, bong võng mạc và phòng ngừa glôcôm tân mạch.
  • Laser quang đông hoàng điểm/khu trú: Dùng cho các ca phù hoàng điểm không đáp ứng với thuốc tiêm hoặc dùng phối hợp. Trước đây laser là chủ lực, nhưng hiện nay thuốc tiêm nội nhãn thường được ưu tiên hơn trong điều trị phù hoàng điểm.

Lưu ý: Laser có tác dụng giữ lại thị lực hiện có và ngăn bệnh tiến triển đến mù lòa, không có tác dụng phục hồi thị lực.

• Phẫu thuật cắt dịch kính: Được chỉ định khi bệnh nhân bị xuất huyết dịch kính hoặc có dấu hiệu kéo căng hoặc bong võng mạc. Thủ thuật này giúp lấy sạch máu đông, loại bỏ mô xơ, giảm lực kéo trên võng mạc và hỗ trợ cải thiện thị lực.

Có thể nói, bệnh võng mạc tiểu đường có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện sớm và điều trị bệnh võng mạc đúng cách. Để phòng chống bệnh lý này, bạn nên duy trì lượng đường huyết ổn định, thăm khám mắt định kỳ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để hạn chế biến chứng và giảm nguy cơ mất thị lực. 

Nếu bạn đang bị tiểu đường hoặc có dấu hiệu mắt mờ, nhìn méo hay có đốm đen lơ lửng trước mắt, hãy sắp xếp thời gian đến Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa để được bác sĩ chuyên khoa Mắt kiểm tra và hỗ trợ kịp thời.