“Bị cận có làm mắt nhỏ lại không?” là câu hỏi mà không ít người dùng kính tự đặt ra khi nhìn vào gương. Hiện tượng mắt “nhỏ lại” thường là ảo giác quang học do kính cận gây ra, chứ không phải mắt thực sự teo nhỏ. Trong bài này Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa giúp bạn hiểu nguyên nhân, cách bảo vệ mắt và khi nào nên thay kính để mắt cân đối hơn.

1. Bị cận có làm mắt nhỏ lại không?

Khi bạn đeo kính cận, kính có tác dụng bẻ cong ánh sáng ra ngoài để ánh sáng từ vật xa hội tụ đúng lên võng mạc. Do đặc tính quang học này, hình ảnh quan sát qua kính sẽ trông nhỏ hơn so với thực tế. Nói cách khác, kính cận không khiến mắt bạn nhỏ về kích thước thật, mà chỉ tạo ra ảo giác thu nhỏ khi nhìn qua kính. Nghiên cứu quang học cho thấy kính cận với công suất lớn càng mạnh thì hiệu ứng thu nhỏ càng rõ rệt. 

Ngoài hiệu ứng quang học, có một số lý do khác khiến bạn cảm giác mắt nhỏ lại khi đeo kính cận. Ví dụ, mí mắt có thể trễ xuống (sụp mí) do mỏi mắt, thiếu ngủ hoặc làm việc màn hình quá lâu khiến mắt không mở to hết ra và đồng tử bị che đi một phần. Ngoài ra, thiết kế gọng kính, cạnh kính dày hoặc kính đặt xa mắt cũng làm mắt bị nằm sâu hơn trong gọng kính, tạo vẻ như mắt nhỏ lại. 

Do đó, bị cận mắt nhỏ lại thực chất là do quang học và thói quen sinh hoạt, chứ không phải mắt thật sự co lại.

2. Nguyên nhân khiến bị cận làm mắt nhỏ lại

Trên thực tế, hiện tượng mắt trông nhỏ lại khi bị cận không chỉ do ảo giác quang học, mà còn có thể liên quan đến cấu trúc và sinh lý của vùng mắt. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất được các chuyên gia nhãn khoa ghi nhận:

• Hiệu ứng quang học của kính: Kính cận dùng thấu kính lõm giúp điều chỉnh tiêu điểm, nhưng lại tạo hiệu ứng thu nhỏ hình ảnh. Vì vậy, khi soi gương hoặc nhìn người đeo kính, mắt sẽ trông nhỏ hơn thực tế. Mức độ thu nhỏ phụ thuộc vào độ cận (càng cao, hiệu ứng càng rõ). Đây chỉ là ảo giác quang học, không phải thay đổi thật về kích thước mắt.
• Teo nhãn cầu: Trường hợp mắt thật sự nhỏ lại thường hiếm gặp, chỉ xuất hiện khi có bệnh lý như viêm màng bồ đào, chấn thương hoặc thoái hóa võng mạc lâu ngày, dẫn đến teo nhãn cầu. Khi đó, kích thước nhãn cầu thật sự giảm, khiến mắt trông nhỏ và sâu hơn. Đây là tình trạng bệnh lý nặng, cần được thăm khám sớm vì thường gây giảm thị lực vĩnh viễn.
• Sụp mí mắt: Việc mỏi cơ nâng mi, đeo kính nặng hoặc gọng cứng ép sát vùng mí có thể khiến mí trên chùng xuống, làm phần tròng đen, tròng trắng lộ ra ít hơn. Hậu quả là mắt trông nhỏ, thiếu sức sống, nhất là ở người phải đeo kính thường xuyên. 
• Phù nề mí mắt: Làm việc lâu với màn hình, thiếu ngủ hoặc dị ứng có thể khiến vùng mí sưng nhẹ, gây cảm giác mắt nhỏ, mệt mỏi. Ở người bị cận, tình trạng này rõ hơn do mắt phải điều tiết nhiều, tuần hoàn quanh mắt bị ứ trệ.
• Cách đeo kính sai: Đeo kính quá thấp, gọng dày hoặc tròng kính nhỏ đều làm hiệu ứng thu nhỏ hình ảnh trở nên mạnh hơn. Chọn kính đúng tâm quang học, tròng mỏng và gọng nhẹ giúp giảm đáng kể cảm giác mắt bị nhỏ.

3. Làm thế nào để giảm nguy cơ bị cận mắt nhỏ lại?

Dưới đây là các biện pháp thực tế, dựa trên khoa học quang học và y học nhãn khoa, để bạn giữ cho mắt luôn linh hoạt và hạn chế cảm giác nhỏ mắt khi đeo kính, cụ thể:

3.1. Đeo kính đúng cách và phù hợp

Bạn nên chọn kính cận với thấu kính chất liệu cao chỉ số để giảm độ dày, đồng thời dùng gọng kính nhỏ và vừa khuôn mặt để mắt không bị “nằm sâu” trong gọng. Kính có lớp phủ chống phản chiếu cũng giúp giảm hiện tượng quầng sáng làm mắt trông nhỏ hơn. Những cải tiến này giảm tối đa hiệu ứng quang học thu nhỏ mắt.

3.2. Khám mắt định kỳ

Mỗi 6 – 12 tháng nên đi kiểm tra khúc xạ để đảm bảo kính đang dùng đúng độ. Đeo kính sai độ (cao hơn thực tế) có thể làm mắt phải điều tiết sai, gây mỏi, sụp mí, và góp phần làm mắt bị nhỏ lại trong cảm nhận.

3.3. Tập các bài tập mắt

Các bài tập nhìn xa và nhìn gần xen kẽ giúp cơ điều tiết mắt linh hoạt hơn, giảm trạng thái “căng” kéo dài. Khi cơ mắt thư giãn, mí mắt cũng có thể mở tốt hơn, giảm cảm giác mắt bé.

3.4. Dành thời gian nghỉ ngơi

Làm việc với màn hình hoặc đọc sách trong thời gian dài khiến mắt mỏi, điều tiết sai và mí mắt xuống thấp hơn. Nên áp dụng quy tắc 20–20–20 (mỗi 20 phút nhìn màn hình, nhìn xa 6 mét trong 20 giây) để mắt nghỉ và phục hồi khả năng mở to tự nhiên.

3.5. Bảo vệ mắt khi làm việc với màn hình thiết bị điện tử

Giảm ánh sáng xanh, giữ khoảng cách màn hình hợp lý (cách mắt khoảng 30 – 40cm), sử dụng ánh sáng phụ trợ và điều chỉnh độ sáng màn hình phù hợp để mắt ít bị mỏi. Từ đó mí mắt không “sập” làm mắt trông nhỏ hơn.

4. Khi nào phải thay kính cận 1 lần?

Thay kính nên được thực hiện khi độ cận thay đổi rõ rệt hoặc kính hiện tại khiến mắt mỏi, nhìn mờ, đau đầu. Nếu cứ tiếp tục dùng kính không đúng độ, mắt sẽ phải điều tiết quá mức dẫn đến mỏi kéo dài, sụp mí hoặc mở mắt không hết làm mắt “nhỏ lại” trong cảm nhận. Vì vậy nếu từ 0,5 độ trở lên có thay đổi hoặc có triệu chứng mỏi rõ, bạn nên thay kính mới để mắt luôn khỏe và thoải mái.

>>>Xem thêm chi tiết tại: Bao lâu thay kính cận 1 lần? Dấu hiệu nhận biết thay kính

5. Câu hỏi thường gặp

5.1. Đeo kính cận mắt bị nhỏ có ảnh hưởng gì không?

Hiện tượng mắt nhỏ lại chỉ là cảm giác quang học, không gây tổn hại thực tế đến cấu trúc mắt nếu kính chất lượng tốt và đúng độ. Tuy nhiên nếu mắt phải cố điều tiết kéo dài do kính sai độ, có thể dẫn đến mỏi mắt, nhức đầu và sụp mí tạm thời.

5.2. Đeo kính cận nhìn vật bị cong có sao không?

Khi kính cận được lắp sai trục hoặc có loạn thị, bạn có thể thấy hình ảnh méo cong, đặc biệt ở vùng cạnh kính. Tình trạng này không tốt nếu kéo dài vì não mắt phải thích nghi quá mức, gây mỏi mắt và khó chịu. Trong trường hợp này, bạn cần đưa kính đi kiểm tra lại trục và độ để đảm bảo hình ảnh trung thực.

Tóm lại, bị cận có làm mắt nhỏ lại chỉ là cảm giác do hiệu ứng thấu kính và thói quen sinh hoạt, chứ mắt không thật sự nhỏ đi. Để khắc phục, hãy đeo kính đúng độ, nghỉ ngơi hợp lý và kiểm tra thị lực thường xuyên. Nếu xuất hiện mỏi, nhức hoặc nhìn mờ, nên kiểm tra sớm tại Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa để được tư vấn và điều trị kịp thời.