Cách chữa mắt lác ở trẻ em hiệu quả mẹ cần biết

Mắt lác ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn tác động đến sự phát triển thị giác và khả năng học tập của trẻ. Nhiều bậc phụ huynh lo lắng nhưng chưa biết cách xử lý thế nào cho đúng. Vậy cách chữa mắt lác ở trẻ em hiệu quả thế nào? Ba mẹ cùng Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà tìm hiểu ngay sau đây.

1. Nguyên nhân gây ra bệnh mắt lác ở trẻ em

• Tật khúc xạ (cận thị, viễn thị, loạn thị): Khi trẻ bị tật khúc xạ, mắt phải điều tiết liên tục để nhìn rõ vật ở gần hoặc xa. Quá trình này diễn ra lâu dài khiến các cơ vận nhãn hoạt động quá mức, khả năng phối hợp giữa hai mắt suy giảm, lâu dần dẫn đến một mắt bị lệch trục và hình thành lác.
• Nguyên nhân bẩm sinh: Trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc gặp vấn đề trong quá trình phát triển hệ thần kinh thường có dây thần kinh chưa đủ khả năng kiểm soát cơ mắt. Điều này khiến mắt không di chuyển đồng bộ ngay từ nhỏ và dễ bị lác bẩm sinh.
• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình (bố, mẹ hoặc người thân gần) từng bị lác, trẻ sinh ra có nguy cơ cao hơn vì cấu trúc và chức năng cơ – thần kinh mắt có thể di truyền theo gen, dẫn đến rối loạn phối hợp vận động mắt.
• Rối loạn phát triển cơ và thần kinh: Sáu cơ vận nhãn của mỗi mắt cần phối hợp nhịp nhàng. Nếu một hoặc nhiều cơ phát triển không đồng đều, hoặc bị ảnh hưởng bởi bệnh lý toàn thân (như bại não, nhược cơ), bệnh lý tại mắt (sẹo giác mạc, đục thủy tinh thể).

2. Phân loại một số tình trạng mắt lác ở trẻ em

Trên thực tế, có rất nhiều kiểu mắt lác khác nhau được hình thành ở trẻ nhỏ. Mỗi loại sẽ đi kèm với các đặc điểm và cơ chế khác nhau:

2.1. Mắt lác nhẹ

Mắt lác nhẹ là tình trạng hai mắt của trẻ không nhìn về cùng một hướng nhưng mức độ lệch rất nhỏ, thường khó nhận ra khi nhìn thoáng qua. Phần lớn các trường hợp này xuất hiện sớm trong giai đoạn trẻ mới biết quan sát xung quanh, đặc biệt khi trẻ mệt mỏi hoặc mất tập trung.

Đặc điểm:

• Góc lệch trục thị giác nhỏ, đôi khi chỉ xuất hiện thoáng qua.
• Thường không kèm theo giảm thị lực rõ rệt.
• Trẻ vẫn có khả năng phối hợp hai mắt trong nhiều hoạt động hàng ngày.

Mắt lác nhẹ đôi khi là dấu hiệu ban đầu của các tật khúc xạ chưa được phát hiện. Nếu không theo dõi, tình trạng này có thể tiến triển thành lác rõ rệt hơn hoặc gây nhược thị tiềm ẩn. Vì vậy, ngay cả khi lác nhẹ, cha mẹ vẫn nên cho trẻ khám mắt định kỳ để được đo khúc xạ và tư vấn điều trị sớm.

2.2. Mắt lác kèm tật khúc xạ

Đây là dạng lác phổ biến nhất ở trẻ em. Khi trẻ mắc các tật khúc xạ như viễn thị, cận thị hoặc loạn thị, mắt phải liên tục điều tiết để nhìn rõ, lâu dần gây ra hiện tượng hai mắt lệch trục về phía trong hoặc ngoài.

Đặc điểm:

• Lác rõ hơn khi trẻ tập trung nhìn vật ở gần hoặc ở xa.
• Trẻ hay nheo mắt, nghiêng đầu hoặc dụi mắt khi đọc sách, xem tivi.
• Thường phát hiện khi trẻ 2–6 tuổi, giai đoạn thị lực đang phát triển mạnh.

Khi mắt phải cố gắng điều chỉnh tiêu cự (đặc biệt ở trẻ viễn thị), cơ vận nhãn dễ co kéo quá mức, làm mắt bị lác vào trong. Ngược lại, một số trường hợp cận thị nặng có thể gây lác ra ngoài.

2.3. Mắt lác do dị tật thần kinh

Đây là dạng lác ít gặp hơn nhưng phức tạp, thường liên quan đến sự bất thường trong phát triển hoặc dẫn truyền thần kinh điều khiển cơ mắt.

Đặc điểm:

• Góc lệch thay đổi tùy theo hướng nhìn.
• Trẻ có thể kèm theo biểu hiện khác như sụp mí, rung giật nhãn cầu, hoặc quay đầu bất thường để bù trừ tầm nhìn.
• Có thể xuất hiện ngay từ khi mới sinh hoặc sau một biến cố như chấn thương sọ não, phẫu thuật, nhiễm trùng thần kinh.

Nếu không can thiệp, mắt lác do dị tật thần kinh có thể dẫn đến nhược thị nặng và mất thị lực lập thể. Việc điều trị đòi hỏi phối hợp giữa bác sĩ nhãn nhi và bác sĩ thần kinh để vừa kiểm soát nguyên nhân gốc, vừa chỉnh trục mắt (qua kính, tập nhược thị hoặc phẫu thuật chuyên biệt).

3. Cách chữa mắt lác ở trẻ em hiệu quả

Mỗi trường hợp mắt lác lại có nguyên nhân và mức độ khác nhau, vì vậy bác sĩ nhãn khoa thường sẽ thăm khám kỹ lưỡng trước khi đưa ra phác đồ điều trị. Ba mẹ cùng tìm hiểu ngay 4 phương pháp hiệu quả này nhé:

3.1. Đeo kính điều chỉnh khúc xạ

Đeo kính khúc xạ là phương pháp điều trị nền tảng và quan trọng nhất đối với trẻ bị lác kèm tật khúc xạ, đặc biệt là lác trong do viễn thị. Khi trẻ được đeo kính gọng đúng với độ viễn, cận hoặc loạn của mắt, thị lực sẽ được điều chỉnh chính xác hơn, giúp mắt không phải điều tiết quá mức để nhìn rõ.

Nhờ giảm bớt gánh nặng điều tiết, các cơ vận nhãn được “thư giãn” và phối hợp tốt hơn, từ đó độ lác sẽ tự động giảm đi rõ rệt, thậm chí có thể hết hoàn toàn mà không cần thêm bất kỳ can thiệp nào khác.

Về cơ bản, phương pháp này sử dụng kính khúc xạ thông thường thay vì kính lăng kính, và thường được áp dụng như bước điều trị đầu tiên cho trẻ mắt lác do tật khúc xạ.

3.2. Tập luyện thị giác

Bên cạnh đeo kính, những bài tập luyện thị giác cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi. 

Một ví dụ điển hình là bài tập chống nhược thị nhìn vào một điểm cố định: bố mẹ có thể vẽ chấm tròn nhỏ trên bề mặt tường sáng màu, sau đó che mắt khỏe của trẻ và hướng dẫn bé chăm chú quan sát chấm này trong vài phút. Đây cũng là bài tập chống nhược thị hiệu quả mà bạn nên tham khảo cho con. 

Thói quen luyện tập đều đặn giúp cơ mắt yếu hoạt động nhiều hơn, tăng khả năng kiểm soát hướng nhìn. Mỗi ngày chỉ cần vài phút nhưng cần kiên nhẫn và duy trì lâu dài.

3.3. Che mắt

Kỹ thuật che mắt thường được bác sĩ áp dụng cho trẻ bị lác kèm nhược thị hoặc nhìn đôi. Miếng dán chuyên dụng sẽ được đặt lên mắt khỏe nhằm giảm bớt thị lực tạm thời, buộc mắt còn lại phải “làm việc chính”. 

Đây là cách luyện thị giác thụ động nhưng mang lại hiệu quả cao nếu tuân thủ đúng thời gian. Cha mẹ cần quan sát phản ứng của con trong quá trình che mắt, đồng thời giải thích cho trẻ hiểu để bé hợp tác tốt hơn, tránh tâm lý khó chịu hay chống đối.

3.4. Thuốc nhỏ mắt

Trong một số phác đồ, bác sĩ có thể chỉ định thuốc nhỏ mắt như Atropin để thay thế hoặc hỗ trợ phương pháp che mắt. Thuốc này khiến thị lực của mắt khỏe bị làm mờ tạm thời, nhờ đó mắt yếu có điều kiện phát triển. Cách sử dụng thuốc cần chính xác, từng giọt và đúng thời gian quy định. 

Phụ huynh nên lưu ý quan sát mắt trẻ sau khi nhỏ, nếu thấy biểu hiện bất thường như đỏ, rát hay chảy nước mắt quá nhiều thì nên liên hệ ngay với bác sĩ để được hướng dẫn xử lý.

3.5. Phẫu thuật chỉnh lác

Phẫu thuật chỉnh lác là phương pháp can thiệp vào các cơ vận nhãn để giúp hai mắt nhìn thẳng hàng, thường được xem xét khi việc đeo kính không mang lại hiệu quả triệt để.

Đặc biệt đối với trẻ em, phẫu thuật không chỉ giải quyết vấn đề thẩm mỹ mà còn đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tạo điều kiện cho hệ thống thị giác phát triển bình thường. Việc can thiệp đúng thời điểm theo chỉ định của bác sĩ sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và khó phục hồi như nhược thị (mắt lười).

4. Chăm sóc trẻ bị mắt lác thế nào cho đúng?

Khi trẻ đang trong quá trình điều trị mắt lác, cha mẹ không chỉ đơn giản là cho trẻ dùng thuốc hay luyện tập theo chỉ dẫn bác sĩ. Tất nhiên, chăm sóc bé sẽ cần mang tính tổng thể, kết hợp giữa dinh dưỡng, thói quen sinh hoạt và theo dõi cùng các bác sĩ chuyên khoa.

4.1. Chế độ ăn giàu dinh dưỡng

Dinh dưỡng đóng vai trò nền tảng trong quá trình phục hồi của mắt. Một chế độ ăn đầy đủ vitamin A, C, E và omega-3 sẽ giúp củng cố giác mạc, tăng cường thị lực và hạn chế nguy cơ nhược thị. 

Mẹ có thể bổ sung cho trẻ các thực phẩm như cà rốt, súp lơ xanh, rau ngót, gan động vật, trứng, cá hồi, cá thu, các loại hạt giàu vitamin E như hạnh nhân, đậu phộng và đậu nành.

4.2. Thiết lập thời gian sinh hoạt cho mắt

Thói quen sinh hoạt khoa học sẽ giúp đôi mắt trẻ giảm căng thẳng và hoạt động hiệu quả hơn. Cha mẹ nên sắp xếp lịch học, thời gian xem tivi, sử dụng điện thoại hay máy tính bảng sao cho phù hợp với độ tuổi. 

Sau mỗi 30 – 40 phút ngồi bàn học, hãy nhắc trẻ đứng lên vận động, nhìn ra xa cửa sổ hoặc chơi các trò chơi ngoài trời. Các hoạt động này giúp mắt được thư giãn, tránh tình trạng mắt phải điều tiết liên tục ở khoảng cách gần. 

4.3. Cho trẻ khám mắt định kỳ

Khám mắt định kỳ không chỉ là khâu theo dõi quá trình điều trị mà còn là cách phòng ngừa những biến chứng có thể xảy ra. Việc đưa trẻ đi khám đúng hẹn giúp bác sĩ kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường, đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị hiện tại và điều chỉnh nếu cần. 

Tóm lại, có nhiều cách chữa mắt lác ở trẻ em hiệu quả. Cha mẹ chủ động đưa trẻ đi thăm khám tại cơ sở chuyên khoa uy tín sẽ giúp trẻ nhanh chóng lấy lại đôi mắt khỏe đẹp và phát triển thị lực toàn diện. Hãy quan tâm sớm để bảo vệ ánh nhìn trong sáng cho con yêu của bạn!