Phù hoàng điểm là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến thị lực giảm dần mà nhiều người không hề nhận ra. Khi vùng hoàng điểm bị sưng, người bệnh có thể bị mắt mờ, méo hình và thậm chí mất thị lực nếu không điều trị kịp thời. Theo dõi bài viết dưới đây để  tìm hiểu chi tiết về bệnh lý này nhé!

1. Phù hoàng điểm là gì?

Phù hoàng điểm là tình trạng dịch và chất lỏng bị rò rỉ, tích tụ trong lớp võng mạc tại vùng hoàng điểm làm khu vực này sưng to và dày hơn bình thường. Hoàng điểm nằm ngay trung tâm võng mạc và giữ vai trò quan trọng trong việc tạo ra thị lực trung tâm, giúp chúng ta nhìn rõ chi tiết nhỏ, đọc chữ, lái xe hay quan sát vật thể trong sinh hoạt hằng ngày.

Khi hoàng điểm bị phù, người bệnh thường nhận thấy thị lực giảm, hình ảnh trở nên mờ nhòe, méo mó, thậm chí khó phân biệt màu sắc ở vùng nhìn trung tâm. Nếu không được thăm khám và điều trị kịp thời, phù hoàng điểm có thể tiến triển nặng, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như teo hoàng điểm, lỗ hoàng điểm, màng trước võng mạc hoặc mất thị lực vĩnh viễn.

Theo các bác sĩ chuyên khoa, phù hoàng điểm không phải là một bệnh riêng biệt mà là triệu chứng hoặc biến chứng của nhiều bệnh lý mắt và bệnh toàn thân. Trong đó, hai nguyên nhân phổ biến nhất là:

• Bệnh võng mạc tiểu đường
• Thoái hóa điểm vàng thể ướt (Wet AMD)

2. Triệu chứng phù hoàng điểm

Triệu chứng điển hình nhất của hoàng điểm bị phù là nhìn mờ và thị lực ngày càng giảm sút theo thời gian. Lúc này, do tầm nhìn bị ảnh hưởng nên người bệnh không thể đọc sách, lái xe và gặp nhiều khó khăn khi làm việc, sinh hoạt. Ngoài ra, người bệnh có thể có các biểu hiện như:

• Hình ảnh trong tầm nhìn bị gợn sóng hoặc méo mó
• Màu sắc nhạt hơn bình thường, khó phân biệt màu sắc
• Vật thể bị biến dạng, kích thước to nhỏ bất thường
• Một số ca bệnh diễn biến nặng có thể bị mất thị lực vùng trung tâm

Lưu ý: Tình trạng nhìn mờ, nhìn kém có thể xảy ra ở một hoặc ở cả hai mắt. Tuy nhiên, nếu chỉ có dấu hiệu phù hoàng điểm ở 1 bên mắt, người bệnh thường khó nhận ra những thay đổi về thị lực hơn bình thường.

3. Biến chứng tiềm ẩn của bệnh phù hoàng điểm

Phù hoàng điểm là một trong những bệnh lý mắt nguy hiểm. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, vùng hoàng điểm có thể chịu các biến chứng sau:

• Teo hoàng điểm: Phù kéo dài khiến tế bào hoàng điểm suy yếu, mất khả năng nhìn chi tiết, ảnh hưởng đến đọc sách, lái xe và các công việc tỉ mỉ.
• Lỗ hoàng điểm: Sưng viêm lâu ngày có thể tạo khe rách ở trung tâm hoàng điểm, làm thị lực trung tâm giảm nhanh.
• Màng trước võng mạc: Tổn thương kéo dài khiến mô sợi phát triển trên võng mạc, làm hình ảnh nhìn bị méo và biến dạng.
• Bong thanh dịch võng mạc: Dịch ứ đọng quá mức nâng tách lớp thần kinh khỏi lớp nuôi dưỡng, giảm thị lực đột ngột nhưng có khả năng hồi phục nếu xử lý sớm.
• Sẹo hóa hoàng điểm: Phù kéo dài không điều trị đúng cách dẫn đến tổn thương vĩnh viễn, thay thế bằng mô sẹo và mất thị lực trung tâm.
• Mất thị lực vĩnh viễn: Tổn thương lâu ngày khiến khả năng hồi phục rất thấp, thậm chí dẫn đến mù lòa

4. Nguyên nhân gây phù hoàng điểm

Như đã nhắc đến ở trên, đây không phải là bệnh xảy ra đơn lẻ mà thường là hậu quả của nhiều bệnh lý toàn thân hoặc nội nhãn. Dưới đây là những nguyên nhân gây bệnh phổ biến nhất:

1. Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác AMD

Ở thể ướt của thoái hóa điểm vàng, các mạch máu bất thường phát triển dưới võng mạc rất dễ rò rỉ dịch. Khi dịch tích tụ tại hoàng điểm, phù sẽ hình thành và có thể tiến triển nhanh. Nếu không điều trị, hiện tượng phù có thể dẫn đến xuất huyết, sẹo hóa và mất thị lực vĩnh viễn.

2. Phù hoàng điểm do tiểu đường

Ở người mắc đái tháo đường lâu năm, đường huyết tăng cao kéo dài sẽ làm tổn thương các mạch máu trong võng mạc. Khi thành mạch yếu đi và trở nên rò rỉ, dịch sẽ thấm vào hoàng điểm và gây phù.
Lưu ý: Biến chứng tiểu đường ở mắt này có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào của bệnh võng mạc tiểu đường, ngay cả khi chưa xuất hiện mạch máu tân sinh.

3. Bệnh võng mạc do tăng huyết áp

Huyết áp cao kéo dài làm mạch máu võng mạc dày và yếu đi. Khi thành mạch bị rò rỉ, dịch sẽ tích lại ở hoàng điểm. Ngoài ra, người vừa bị tăng huyết áp vừa bị tiểu đường có nguy cơ phù ở hoàng điểm cao hơn nhiều lần.

4. Viêm võng mạc sắc tố

Đây là bệnh lý di truyền gây thoái hóa tế bào cảm thụ ánh sáng. Ở một số người, cấu trúc võng mạc yếu hơn bình thường khiến dịch dễ rò rỉ, gây phù ở hoàng điểm mạn tính.

5. Viêm màng bồ đào

Viêm màng bồ đào kéo dài có thể phá vỡ hàng rào máu và võng mạc do phản ứng viêm mạnh. Đây là nguyên nhân thường gặp gây phù hoàng điểm dạng nang, đặc biệt ở người trẻ tuổi.

Tình trạng phù thường xuất hiện sau các đợt viêm lặp đi lặp lại và có thể cải thiện nếu người bệnh được điều trị kháng viêm đúng thời điểm.

6. Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc

Khi tĩnh mạch trung tâm hoặc tĩnh mạch nhánh của võng mạc bị tắc, máu không lưu thông được sẽ gây ứ trệ và tăng áp lực trong mao mạch. Thành mạch bị căng và dễ rò rỉ, khiến dịch thấm vào hoàng điểm gây phù kéo dài.

Mức độ phù thường nặng hơn trong các trường hợp người bệnh vừa trải qua phẫu thuật mắt, có tổn thương mao mạch hay xuất hiện vùng thiếu máu rộng trên chụp mạch.

7. Hậu phẫu thuật mắt

Trong một số trường hợp, hoàng điểm phù có thể xảy ra sau phẫu thuật điều trị các bệnh ở mắt. Nguy cơ gặp biến chứng này có thể cao hơn nếu phẫu thuật phức tạp, có viêm màng bồ đào từ trước hoặc người bệnh bị rách bao sau hoặc mất dịch kính trong lúc phẫu thuật. 

8. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc điều trị các bệnh lý khác có thể làm tăng nguy cơ bị phù hoàng điểm. Chẳng hạn, thuốc điều trị tiểu đường nhóm Glitazones hoặc thuốc nhỏ mắt điều trị Glocom nhóm Prostaglandin. Nguy cơ đặc biệt cao ở những bệnh nhân đã từng phẫu thuật thay thủy tinh thể hoặc sử dụng thuốc không đúng cách.

5. Phương pháp chẩn đoán bệnh phù hoàng điểm

Để chuẩn đoán bất thường ở hoàng điểm của bệnh nhân, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều kỹ thuật chẩn đoán khác nhau. Trong đó, các phương pháp dưới đây được sử dụng nhiều nhất:

• Kiểm tra thị lực: Phương pháp này giúp đánh giá khả năng nhìn rõ và nhận biết chi tiết của mắt, qua đó phát hiện sớm các dấu hiệu suy giảm thị lực tức triệu chứng thường gặp khi hoàng điểm bị phù.
• Chụp mạch huỳnh quang: Bác sĩ sử dụng kỹ thuật này để quan sát hệ thống mạch máu võng mạc một cách rõ ràng, từ đó phát hiện những vị trí rò rỉ dịch và các bất thường liên quan đến phù hoàng điểm.
• Chụp cắt lớp võng mạc (OCT): Đây là phương pháp quan trọng giúp tạo ra hình ảnh cắt lớp chi tiết của võng mạc. Kết quả OCT cho phép bác sĩ đánh giá mức độ sưng, độ dày hoàng điểm và phát hiện những thay đổi dù rất nhỏ bên trong mắt.
• Kiểm tra mắt bằng lưới Amsler: Phương pháp này hỗ trợ theo dõi sớm các bất thường tại thị lực trung tâm tức vùng chịu ảnh hưởng trực tiếp khi hoàng điểm bị phù. Người bệnh sẽ nhận ra méo hình, mất nét hoặc biến dạng trên lưới nếu hoàng điểm gặp vấn đề.

Ngoài ra, bạn hoàn toàn có thể tự kiểm tra sức khỏe hoàng điểm tại nhà bằng lưới Amsler (dễ dàng tìm thấy trên Internet). 

Cách thực hiện rất đơn giản, bạn chỉ cần che một mắt, nhìn thẳng vào chấm trung tâm của lưới. Nếu bạn thấy các đường thẳng trở nên cong, lượn sóng, bị mờ hoặc đứt đoạn thì đó có thể là dấu hiệu sớm của phù hoàng điểm. 

6. Điều trị bệnh phù hoàng điểm

Dựa vào mức độ tổn thương của hoàng điểm và mức độ suy giảm thị lực mà bác sĩ sẽ tiến hành chỉ định các phương thức điều trị khác nhau, có thể kể đến như:

6.1. Tiêm thuốc kháng VEGF (Anti – VEGF)

Đây là “tiêu chuẩn vàng” trong điều trị biến chứng phù hoàng điểm do tiểu đường, tắc tĩnh mạch hay thoái hoá điểm vàng. Thuốc được tiêm trực tiếp vào mắt giúp ức chế các yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu, làm giảm phù nhanh chóng và hỗ trợ bệnh nhân phục hồi thị lực tốt hơn so với các phương pháp cũ. 

6.2. Dùng thuốc kháng viêm 

Đối với các trường hợp phù hoàng điểm do viêm (như viêm màng bồ đào, phù sau phẫu thuật), bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng viêm Steroid. Tùy mức độ, thuốc có thể được dùng dưới dạng uống, tiêm cạnh nhãn cầu hoặc tiêm trực tiếp vào mắt (như Ozurdex) để đạt nồng độ điều trị cao nhất tại vùng tổn thương. Thuốc nhỏ mắt thường chỉ có tác dụng hỗ trợ trong các trường hợp nhẹ.

6.3. Laser quang đông võng mạc (hoàng điểm)

Với những trường hợp hoàng điểm phù nặng hoặc đáp ứng kém với thuốc, laser có thể được sử dụng để bịt các điểm mạc máu rò rỉ, giảm phù và ổn định cấu trúc võng mạc. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có tác dụng giúp duy trì thị lực hiện tại, ngăn ngừa bệnh diễn biến nặng hơn chứ không có tác dụng cải thiện thị lực như dùng thuốc kháng viêm. 

6.4. Phẫu thuật cắt dịch kính

Phẫu thuật được chỉ định khi bác sĩ phát hiện các ca bệnh có mô sẹo và gây co kéo võng mạc. đã dùng thuốc nhưng không hiệu quả. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sử dụng dụng cụ vi phẫu để loại bỏ dịch kính và bóc lớp mô sẹo bám trên hoàng điểm, từ đó giảm lực kéo và hạn chế tổn thương.

Nhìn chung, phù hoàng điểm có thể tiến triển âm thầm, nhưng hậu quả lại rất nghiêm trọng. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ như người mắc tiểu đường, thoái hóa điểm vàng hoặc từng phẫu thuật mắt, hãy kiểm tra mắt thường xuyên và theo dõi bằng lưới Amsler tại nhà. 

Nếu bạn vẫn lo lắng về các triệu chứng và muốn được thăm khám trực tiếp bởi bác sĩ chuyên khoa mắt, gợi ý bạn đến Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà để được hỗ trợ!