Dịch kính là một cấu trúc gel trong suốt chiếm khoảng 80% thể tích nhãn cầu, đóng vai trò quan trọng trong việc truyền ánh sáng, nuôi dưỡng thủy tinh thể và võng mạc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp bệnh lý về võng mạc, dịch kính có thể trở thành nguyên nhân gây cản trở tầm nhìn hoặc làm phức tạp quá trình điều trị. Phẫu thuật cắt dịch kính loại bỏ một phần hoặc toàn bộ dịch kính, tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều trị các bệnh lý này và bảo vệ thị lực.

1. Khái niệm và phân loại phẫu thuật cắt dịch kính

Phẫu thuật cắt dịch kính là một thủ thuật y khoa chuyên sâu, được thực hiện để loại bỏ dịch kính, lớp gel trong suốt nằm giữa thủy tinh thể và võng mạc của mắt. Thông qua quá trình này, bác sĩ có thể tiếp cận và điều trị trực tiếp các vấn đề ở võng mạc, từ đó cải thiện thị lực và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Đây là một phương pháp quan trọng trong điều trị bệnh võng mạc như bong võng mạc, xuất huyết dịch kính, màng tân mạch, hoặc các tổn thương do tiểu đường và chấn thương mắt. Phẫu thuật cắt dịch kính không chỉ giúp loại bỏ các yếu tố cản trở tầm nhìn mà còn tạo điều kiện để bác sĩ thực hiện các thao tác khác như hàn ghép võng mạc hoặc tiêm thuốc điều trị tại chỗ.

Về phân loại, phẫu thuật cắt dịch kính có thể được chia theo nhiều tiêu chí:

• Phẫu thuật cắt dịch kính trước: Cắt phần dịch kính ở tiền phòng hoặc vùng dịch kính trước để loại bỏ dịch kính đục, co kéo hoặc bất thường. Phương pháp này thường thực hiện kết hợp trong phẫu thuật thể thủy tinh, xử lý bao sau bị rách, dịch kính trào ra tiền phòng…
• Phẫu thuật cắt dịch kính pars plana sau: Thực hiện qua pars plana để điều trị các bệnh lý ở phần sau của mắt như võng mạc, dịch kính sâu. Bao gồm các kỹ thuật mở 3 đường vào nhãn cầu, truyền dịch duy trì áp lực nội nhãn và cắt dịch kính theo nguyên tắc an toàn nhằm hạn chế co kéo và tổn thương võng mạc.

2. Tại sao phải phẫu thuật cắt dịch kính?

Phẫu thuật cắt dịch kính là phương pháp điều trị quan trọng cho nhiều bệnh lý về mắt, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến võng mạc, trong đó bao gồm bong võng mạc, phù hoàng điểm, xuất huyết dịch kính, màng trước võng mạc…

Cắt dịch kính sẽ giúp:

• Loại bỏ máu hoặc dịch tích tụ trong khoang dịch kính, cải thiện tầm nhìn.
• Tạo điều kiện thuận lợi để phục hồi võng mạc, giảm nguy cơ mất thị lực.
• Điều trị các màng bất thường trên bề mặt võng mạc, ngăn ngừa biến chứng lâu dài.

3. Đối tượng chỉ định cắt dịch kính

Như đã đề cập, phẫu thuật cắt dịch kính là phương pháp được chỉ định trong đa số các bệnh lý liên quan đến võng mạc và dịch kính. Đây là lựa chọn phù hợp khi các vấn đề ở mắt không thể cải thiện bằng các phương pháp điều trị bảo tồn khác.

3.1. Chỉ định

Phẫu thuật cắt dịch kính thường được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Bong võng mạc: Khi võng mạc bị tách ra khỏi lớp dưới, có nguy cơ mất thị lực nếu không được can thiệp kịp thời.
• Rách võng mạc: Hỗ trợ ngăn ngừa bong võng mạc lan rộng, phục hồi cấu trúc võng mạc.
• Vẩn đục dịch kính nặng: Chỉ áp dụng phẫu thuật khi các vẩn đục (ruồi bay) quá dày đặc, che khuất tầm nhìn nghiêm trọng và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt. Không chỉ định mổ với các trường hợp ruồi bay nhẹ sinh lý.
• Xuất huyết dịch kính: Loại bỏ máu tích tụ trong dịch kính do chấn thương hoặc bệnh lý mạch máu võng mạc.
• Bệnh võng mạc đái tháo đường tăng sinh: Giúp kiểm soát các mạch máu bất thường và xuất huyết, cải thiện thị lực.
• Phù hoàng điểm do co kéo: Chỉ định khi hoàng điểm bị kéo bởi màng trước võng mạc hoặc màng dịch kính và không cải thiện sau tiêm thuốc. Phẫu thuật giúp giải phóng lực kéo, phục hồi thị lực trung tâm.
• Màng trước võng mạc: Loại bỏ các màng xơ gây co kéo võng mạc, làm méo mó hình ảnh và giảm thị lực.
• Chấn thương mắt nặng: Thường bao gồm dị vật nội nhãn hoặc vỡ nhãn cầu, lúc này cần can thiệp để loại bỏ mô tổn thương, làm sạch dịch kính và bảo tồn cấu trúc nhãn cầu.
• Viêm nội nhãn do vi khuẩn hoặc nấm: Đặc biệt khi có nhiều mủ hoặc dịch viêm trong buồng dịch kính, cần cắt dịch kính để loại bỏ ổ nhiễm trùng và hỗ trợ điều trị kháng sinh/kháng nấm.
• Co kéo dịch kính: Khi lực kéo ảnh hưởng lên gai thị hoặc hoàng điểm, gây biến dạng hoặc nguy cơ tổn thương thị lực, cần phẫu thuật để giải phóng lực kéo.

3.2. Chống chỉ định

Phẫu thuật cắt dịch kính không được khuyến nghị trong các trường hợp:

• Người bị teo nhãn cầu, mất chức năng thị giác
• Viêm màng bồ đào mạn tính
• Một số bệnh lý toàn thân không kiểm soát tốt (ví dụ: rối loạn đông máu nặng, bệnh tim mạch tiến triển, tiểu đường mất kiểm soát).

4. Lưu ý trước khi thực hiện phẫu thuật

Để ca phẫu thuật diễn ra an toàn và thuận lợi, người bệnh cần lưu ý những điểm quan trọng sau:

• Nếu mắc các bệnh lý về mắt như võng mạc và chưa cần phẫu thuật gấp, người bệnh nên hạn chế vận động mạnh và dành thời gian nghỉ ngơi trước khi mổ.
• Người bệnh cần tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn nhịn ăn uống của bác sĩ gây mê/bác sĩ phẫu thuật tùy thuộc vào phương pháp được chỉ định.
• Tránh sử dụng bia rượu hoặc các chất kích thích trước phẫu thuật.
• Tiếp tục dùng thuốc theo chỉ định và thông báo đầy đủ cho bác sĩ tất cả các loại thuốc đang sử dụng.
• Không trang điểm vùng mắt vào ngày phẫu thuật. Không đeo trang sức, đồng hồ, kẹp tóc hoặc mang theo các vật dụng cá nhân khi vào phòng mổ.

5. Quy trình phẫu thuật cắt dịch kính

5.1. Thăm khám và tư vấn trước phẫu thuật

Trước khi tiến hành phẫu thuật, bác sĩ nhãn khoa sẽ thăm khám trực tiếp và tư vấn chi tiết cho người bệnh. Bác sĩ sẽ giải thích rõ phương pháp cắt dịch kính, kết quả mong đợi và các rủi ro có thể xảy ra trong và sau quá trình phẫu thuật, giúp người bệnh chuẩn bị tâm lý và yên tâm trước ca mổ.

5.2. Tiến hành phẫu thuật

Khoảng 1 giờ trước phẫu thuật, người bệnh sẽ được tra thuốc giãn đồng tử để chuẩn bị cho quá trình mổ.

Bước 1: Tiêm tê cạnh nhãn cầu

Vùng mắt được sát khuẩn sạch sẽ, sau đó bác sĩ tiêm thuốc tê cạnh nhãn cầu. Trong vài phút đầu, người bệnh có thể cảm thấy hơi đau, nhưng cảm giác này sẽ giảm dần khi thuốc tê phát huy tác dụng sau 3–5 phút.

Bước 2: Thay thủy tinh thể (nếu cần)

Trong một số trường hợp, người bệnh cần được thay thủy tinh thể đồng thời với phẫu thuật cắt dịch kính để đảm bảo kết quả tối ưu.

Bước 3: Thiết lập đường vào buồng dịch kính

Bác sĩ sẽ dùng dụng cụ Troca tạo 3 – 4 lỗ nhỏ cạnh rìa giác mạc để đặt thiết bị phẫu thuật:

• Một vị trí đặt đinh nước giúp duy trì hình dạng nhãn cầu.
• Một vị trí đặt đèn chiếu sáng.
• Một vị trí đặt thiết bị cắt dịch kính hoặc đầu laser (nếu cần).

Bước 4: Cắt dịch kính

Bác sĩ thực hiện cắt dịch kính và các thủ thuật chuyên môn tùy thuộc vào loại bệnh lý mà người bệnh mắc phải.

Bước 5: Kết hợp các thủ thuật bổ trợ

Trong quá trình mổ, bác sĩ có thể kết hợp các thủ thuật như:

• Bơm thuốc nhuộm để làm rõ dịch kính hoặc màng trước võng mạc.
• Thực hiện lạnh đông hoặc quang đông võng mạc nếu cần.

Bước 6: Bơm dịch, khí hoặc dầu silicon (nếu cần)

Cuối phẫu thuật, bác sĩ bơm dung dịch muối cân bằng đầy buồng dịch kính, đồng thời hoàn tất các thủ thuật bổ sung trong võng mạc, đảm bảo mắt sẵn sàng hồi phục.

5.3. Chăm sóc và theo dõi sau phẫu thuật

Sau mổ, người bệnh cần tuân thủ các hướng dẫn chăm sóc mắt:

• Giữ mắt sạch sẽ và dùng thuốc theo đúng chỉ định.
• Tránh dụi mắt hoặc tác động mạnh vào vùng mắt.
• Tuân thủ tư thế nằm đặc biệt: Bệnh nhân cần nằm sấp, nghiêng hoặc cúi đầu 3–7 ngày đầu tùy vị trí vết rách và loại chất độn; đây là yếu tố quyết định 50% thành công phẫu thuật.
• Với các vết lạnh đông, cần 10 – 14 ngày để mắt hồi phục, trong thời gian này tránh làm việc nặng để giảm nguy cơ bong võng mạc tái phát.
• Tái khám sau 1 – 3 ngày phẫu thuật để bác sĩ kiểm tra tình trạng mắt.

Lưu ý đặc biệt: Nếu trong mắt có bơm khí hoặc dầu, bệnh nhân TUYỆT ĐỐI KHÔNG đi máy bay hoặc lên vùng núi cao cho đến khi khí tan hết (theo chỉ định của bác sĩ) để tránh nổ nhãn cầu do thay đổi áp suất.

5.4. Đánh giá kết quả

Ngay sau phẫu thuật cắt dịch kính, người bệnh được đưa về phòng hậu phẫu để được các bác sĩ, y tá và điều dưỡng chăm sóc, theo dõi. Bác sĩ nhãn khoa trực tiếp theo dõi và kiểm tra tình trạng mắt sau phẫu thuật. Trong trường hợp phát hiện thấy các dấu hiệu bất thường, bác sĩ sẽ đưa ra phương án xử lý và điều trị kịp thời.

6. Biến chứng rủi ro sau khi cắt dịch kính

Mổ dịch kính thường an toàn nhờ công nghệ y tế hiện đại, nhưng giống như bất kỳ ca phẫu thuật nào, vẫn tồn tại một số rủi ro nhất định. Biến chứng có thể xảy ra trong quá trình phẫu thuật hoặc sau khi mổ.

6.1. Biến chứng trong phẫu thuật

Trong quá trình phẫu thuật, mắt có thể gặp một số rủi ro sau:

• Rách, xước hoặc bong giác mạc: Do dao hoặc kim phẫu thuật vô tình làm tổn thương giác mạc.
• Lệch thể thủy tinh: Xảy ra khi dụng cụ chạm vào thủy tinh thể hoặc do điều chỉnh dòng dịch trong buồng dịch kính không chính xác.
• Xuất huyết dịch kính (tràn máu): Có thể do tác động của dụng cụ lên thể mi, mạch máu võng mạc hoặc các tân mạch.
• Bong thể mi: Thường xảy ra khi kim truyền dịch chưa đi đúng toàn bộ độ dày củng mạc.

6.2. Biến chứng sau phẫu thuật

Sau khi mổ, một số biến chứng có thể xuất hiện:

• Đục thủy tinh thể: Biến chứng thường gặp lâu dài sau cắt dịch kính, do môi trường nuôi dưỡng thủy tinh thể thay đổi, có thể cần phẫu thuật Phaco sau vài tháng hoặc vài năm.
• Nhiễm trùng: Là biến chứng nguy hiểm nhưng hiếm gặp.
• Chảy máu hoặc bong/rách võng mạc tái phát: Có thể xảy ra trong những tuần đầu sau mổ.
• Tăng nhãn áp: Do áp lực mắt thay đổi, có thể cần điều trị y tế.
• Mất thị lực: Rất hiếm, nhưng là rủi ro nghiêm trọng nhất.

Phẫu thuật cắt dịch kính là giải pháp hiệu quả giúp điều trị bệnh võng mạc và bảo vệ thị lực. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp vấn đề về mắt, hãy đến Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa để được thăm khám chuyên sâu và tư vấn phẫu thuật an toàn, hiện đại, giúp cải thiện tầm nhìn và duy trì sức khỏe đôi mắt lâu dài. Liên hệ ngay hôm nay để được hỗ trợ tận tình và đặt lịch khám!