Quy trình mổ mắt bong võng mạc & những lưu ý cần biết

Đôi mắt giúp chúng ta nhìn thấy thế giới, vì vậy khi võng mạc (lớp màng mỏng trong mắt) bị bong ra, thị lực có thể giảm rất nhanh. Để giữ lại thị lực, bác sĩ thường sẽ chỉ định mổ mắt bong võng mạc. Vậy quy trình mổ mắt như thế nào – sau khi mổ cần chú ý điều gì? Hãy cùng tìm hiểu để chuẩn bị tốt hơn nhé.

1. Hiểu rõ về phẫu thuật bong võng mạc

Phẫu thuật bong võng mạc là một ca phẫu thuật khẩn cấp nhằm đưa võng mạc bị tách rời trở lại vị trí bình thường. Võng mạc là lớp màng thần kinh mỏng ở đáy mắt, có nhiệm vụ tiếp nhận ánh sáng và chuyển thành tín hiệu gửi lên não, giúp chúng ta nhìn thấy.

Khi võng mạc bong ra khỏi lớp mô nuôi dưỡng dưới nó, mắt sẽ thiếu oxy và dưỡng chất, khiến thị lực giảm nhanh chóng. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng như thấy chấm đen (ruồi bay), chớp sáng hoặc nhìn thấy một vùng tối che khuất tầm nhìn, giống như có “bức rèm” trước mắt. Nếu không phẫu thuật kịp thời, các tế bào thần kinh của võng mạc sẽ bị tổn thương vĩnh viễn, dẫn đến mất thị lực.

Mục tiêu của phẫu thuật là đưa võng mạc trở lại vị trí đúng và khép kín các vết rách gây bong. Để thực hiện, bác sĩ sẽ chọn phương pháp phù hợp như đai độn củng mạc, cắt dịch kính, kết hợp với laser hoặc áp lạnh để “hàn” lại các vết rách.

2. Khi nào cần phẫu thuật mắt bong võng mạc?

Phẫu thuật được chỉ định ngay khi võng mạc đã bong ra, bởi nếu không can thiệp kịp thời, nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn là rất cao. Thời điểm phẫu thuật phụ thuộc vào vị trí và mức độ bong, cụ thể như sau:

• Bong võng mạc chưa ảnh hưởng đến điểm vàng: Đây là giai đoạn “vàng” để bảo tồn thị lực. Bác sĩ thường khuyến nghị phẫu thuật càng sớm càng tốt, lý tưởng là trong ngày, nhằm ngăn võng mạc tiếp tục bong rộng hơn và tăng khả năng phục hồi thị lực.
• Bong võng mạc đã qua điểm vàng: Lúc này, việc lấy lại thị lực bình thường hầu như không thể. Tuy nhiên, phẫu thuật vẫn rất cần thiết để ngăn ngừa mù hoàn toàn. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể sắp xếp phẫu thuật trong khoảng một tuần đến 10 ngày, tùy tình trạng mắt và kế hoạch điều trị.

3. Các phương pháp phẫu thuật bong võng mạc phổ biến

Tùy thuộc vào vị trí, số lượng vết rách và mức độ phức tạp của bong võng mạc, bác sĩ sẽ lựa chọn một hoặc kết hợp các phương pháp phẫu thuật sau đây:

3.1. Đai độn củng mạc

• Chỉ định: Thường áp dụng cho các trường hợp bong võng mạc đơn giản, có vết rách duy nhất và nằm ở phía trên của nhãn cầu.
• Quy trình: Đây là một thủ thuật ít xâm lấn. Bác sĩ sẽ tiêm một bong bóng khí nhỏ vào bên trong mắt. Bong bóng khí này sẽ nổi lên, đẩy và áp vùng võng mạc bị bong trở lại vị trí cũ. Sau đó, vết rách sẽ được “hàn” lại bằng laser hoặc áp lạnh.

3.2. Cắt dịch kính

• Chỉ định: Thường áp dụng cho bệnh nhân trẻ tuổi, có bong võng mạc do chấn thương hoặc các vết rách ở chu biên.
• Quy trình: Bác sĩ sẽ đặt một dải silicon mềm (đai) ra bên ngoài thành mắt (củng mạc) và siết nhẹ. Chiếc đai này sẽ tạo ra một lực ấn từ bên ngoài vào, giúp thành mắt và võng mạc áp sát lại với nhau. Vết rách cũng sẽ được “hàn” lại bằng laser hoặc áp lạnh.

3.3. Bơm khí nở nội nhãn

• Chỉ định: Đây là phương pháp phổ biến và linh hoạt nhất, được áp dụng cho hầu hết các trường hợp bong võng mạc phức tạp, có nhiều sẹo hoặc xuất huyết.
• Quy trình: Bác sĩ sẽ tạo các đường vào siêu nhỏ để đưa dụng cụ vào bên trong mắt, cắt và hút bỏ toàn bộ dịch kính vốn đang co kéo gây bong võng mạc. Sau khi võng mạc đã phẳng lại, vết rách sẽ được “hàn” bằng laser. Cuối cùng, bác sĩ sẽ bơm khí hoặc dầu silicon vào mắt để giữ cho võng mạc áp ổn định trong quá trình lành thương.

4. Quy trình mổ mắt bong võng mạc

Phẫu thuật bong võng mạc là một ca phẫu thuật phức tạp, yêu cầu sự chính xác cao và được thực hiện trong môi trường vô trùng để đảm bảo an toàn tối đa. Dưới đây là quy trình mà bệnh nhân sẽ trải qua trong ngày phẫu thuật:

4.1. Bước 1: Chuẩn bị trước khi vào phòng mổ

• Xác nhận thông tin: Điều dưỡng sẽ kiểm tra thông tin cá nhân, đảm bảo đúng bệnh nhân và đúng mắt cần phẫu thuật.
• Sát khuẩn và nhỏ thuốc: Vùng mắt và khu vực xung quanh sẽ được sát khuẩn. Bác sĩ sẽ nhỏ thuốc giãn đồng tử để quan sát rõ võng mạc và thuốc tê bề mặt để giảm cảm giác đau.
• Lắp đường truyền tĩnh mạch: Một đường truyền sẽ được đặt ở tay để truyền dịch và thuốc cần thiết trong suốt quá trình phẫu thuật.

4.2. Bước 2: Vô cảm (Gây tê hoặc Gây mê)

Tùy vào tình trạng bệnh nhân và mức độ phức tạp của ca mổ, bác sĩ gây mê sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp:

• Gây tê tại chỗ: Bệnh nhân tỉnh táo, có thể nghe và làm theo hướng dẫn của bác sĩ, nhưng không cảm thấy đau tại khu vực mắt phẫu thuật.
• Gây mê toàn thân: Phương pháp này được sử dụng cho những ca mổ phức tạp hoặc bệnh nhân không hợp tác, bệnh nhân sẽ ngủ sâu trong suốt quá trình phẫu thuật.

4.3. Bước 3: Tiến hành phẫu thuật

Sau khi thuốc vô cảm phát huy tác dụng, bác sĩ sẽ bắt đầu can thiệp:

• Bộc lộ nhãn cầu: Bác sĩ sẽ dùng dụng cụ để giữ mắt mở.
• Kỹ thuật chính:
  • Đai độn củng mạc: Bác sĩ sẽ đặt dải silicon ra bên ngoài mắt.
  • Cắt dịch kính: Bác sĩ tạo ba vết mổ siêu nhỏ trên củng mạc để đưa dụng cụ vào mắt, bao gồm đèn soi, dịch truyền và dụng cụ cắt, hút.
• “Hàn” vết rách: Sau khi võng mạc được đưa vào vị trí, bác sĩ sẽ sử dụng laser hoặc áp lạnh để tạo sẹo quanh vết rách, giữ cho võng mạc ở vị trí ổn định.
  
• Bơm chất thay thế (nếu cần): Sau khi phẫu thuật cắt dịch kính, bác sĩ sẽ bơm vào mắt một chất đệm như dung dịch muối, khí hoặc dầu silicon để duy trì áp lực ổn định cho võng mạc.

4.4. Bước 4: Kết thúc phẫu thuật

• Đóng các vết mổ: Những vết mổ nhỏ thường tự lành mà không cần khâu, nếu cần, bác sĩ sẽ đặt một mũi chỉ tự tiêu.
• Tiêm thuốc và băng mắt: Bác sĩ sẽ tiêm thuốc kháng sinh và chống viêm, sau đó băng mắt lại bằng miếng gạc vô trùng để bảo vệ.

4.5. Bước 5: Chăm sóc và theo dõi tại phòng hồi sức

Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được đưa vào phòng hồi sức để theo dõi tình trạng sức khỏe. Điều dưỡng sẽ kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn. Bác sĩ sẽ dặn dò các hướng dẫn cần thiết, đặc biệt là tư thế đầu nếu có sử dụng khí hoặc dầu. Sau khi bệnh nhân ổn định, có thể được xuất viện trong ngày hoặc ở lại bệnh viện để tiếp tục theo dõi.

Quy trình này được thực hiện để đảm bảo an toàn và hiệu quả cao nhất cho người bệnh trong suốt ca phẫu thuật bong võng mạc.

5. Trước khi phẫu thuật cần lưu ý gì?

Trước khi tiến hành phẫu thuật bong rách võng mạc, bạn cần dành thời gian tìm hiểu và chuẩn bị kỹ lưỡng. Việc chuẩn bị không chỉ dừng lại ở tâm lý mà còn liên quan đến sức khỏe tổng thể và sự phối hợp chặt chẽ với bác sĩ điều trị.

• Trao đổi kỹ với bác sĩ chuyên khoa mắt: Tìm hiểu rõ về phương pháp phẫu thuật, nguy cơ phải mổ lại, tỷ lệ thành công và các rủi ro có thể gặp. Việc này sẽ giúp bạn chuẩn bị tinh thần tốt hơn, giảm bớt lo lắng.
• Đánh giá chính xác tình trạng võng mạc: Mức độ tổn thương, vị trí bong rách và thời gian bị ảnh hưởng (đặc biệt nếu liên quan đến hoàng điểm) ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hồi phục thị lực. Nhờ bác sĩ giải thích cụ thể để có kỳ vọng thực tế.
• Chuẩn bị sức khỏe tổng quát trước mổ: Nếu bạn có bệnh lý nền như tiểu đường, huyết áp cao, hãy thông báo với bác sĩ để được hướng dẫn kiểm soát. Điều này giúp hạn chế biến chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục sau phẫu thuật.

6. Cách chăm sóc sau khi mổ mắt bong võng mạc

Sau khi phẫu thuật bong võng mạc, bạn thường được yêu cầu ở lại bệnh viện theo dõi trong thời gian ngắn để đảm bảo mắt ổn định. Thị lực của bạn sẽ không hồi phục ngay lập tức mà thường bắt đầu cải thiện dần sau khoảng 4–6 tuần. Với nhiều trường hợp, cần vài tháng để đạt được thị lực tối đa có thể phục hồi. 

Trong những ngày đầu sau mổ, bạn có thể nhìn thấy bong bóng khí di chuyển trong tầm nhìn ngoại vi. Đây là hiện tượng bình thường do bác sĩ đã bơm khí vào trong mắt để giữ võng mạc đúng vị trí. Bong bóng này sẽ tự tan dần theo thời gian. 

• Đeo miếng che mắt: Sau phẫu thuật, bạn cần đeo miếng che mắt ít nhất 1 ngày để bảo vệ vùng mổ khỏi bụi bẩn và tác động từ bên ngoài.
• Giữ tư thế đầu theo hướng dẫn: Trong 1–2 tuần đầu, bạn phải giữ đầu ở một tư thế nhất định theo chỉ định của bác sĩ, thường là cúi đầu hoặc nằm nghiêng.
• Không tự ý thay đổi tư thế: Việc giữ đúng tư thế giúp bong bóng khí trong mắt ổn định vị trí, hỗ trợ võng mạc liền lại hiệu quả hơn. Không nên thay đổi tư thế nếu chưa có sự cho phép từ bác sĩ.

7. Các thắc mắc thường gặp

7.1. Mổ mắt bong võng mạc có nguy hiểm không?

Phẫu thuật bong võng mạc nhìn chung được xem là cần thiết và an toàn để bảo tồn thị lực. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, quá trình phẫu thuật có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện đục thủy tinh thể (còn gọi là cườm khô), nhất là khi cần can thiệp sâu vào cấu trúc trong mắt.

7.2. Mổ mắt bong võng mạc sau bao lâu hồi phục hoàn toàn?

Thời gian hồi phục sau mổ bong võng mạc khác nhau ở từng người, tùy vào mức độ tổn thương và phương pháp phẫu thuật. Thông thường, thị lực bắt đầu cải thiện sau khoảng 4–6 tuần. Để thị lực ổn định hơn, bạn có thể cần khoảng 3–6 tháng. Một số trường hợp đặc biệt, mắt có thể tiếp tục hồi phục và cải thiện thị lực trong hơn một năm sau phẫu thuật.

7.3. Tại sao một số bệnh nhân mổ bong võng mạc phải nằm sấp?

Không phải tất cả bệnh nhân sau mổ bong võng mạc đều phải nằm sấp. Tuy nhiên, với những trường hợp được bơm khí vào mắt trong quá trình phẫu thuật, việc giữ đầu ở một tư thế cố định, thường là nằm sấp, là yêu cầu bắt buộc.

Mục đích của tư thế này là để bong bóng khí nổi lên đúng vị trí, ép sát vào vùng võng mạc bị rách. Lực ép này giúp võng mạc áp trở lại thành nhãn cầu và liền thương đúng cách. Nếu không duy trì đúng tư thế, khí có thể dồn sai vị trí, khiến võng mạc không được giữ cố định, làm giảm hiệu quả điều trị. Vì vậy, tuân thủ tư thế nằm sấp sau mổ là yếu tố then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến sự thành công của ca phẫu thuật và khả năng hồi phục thị lực. 

Mổ mắt bong võng mạc cần được thực hiện sớm và đúng cách để bảo vệ đôi mắt. Hiểu rõ quy trình và làm theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp bạn hồi phục nhanh hơn. Nếu bạn đang gặp vấn đề về mắt hoặc muốn được tư vấn thêm, hãy liên hệ ngay với Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà để được hỗ trợ.