Cận thị ở trẻ em: Nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị

Tỷ lệ cận thị ở trẻ em đang gia tăng ở mức báo động đỏ, ước tính khoảng 6,7 triệu trẻ em Việt Nam (30%) bị cận, có các trường hợp phải đeo kính ở độ tuổi rất nhỏ. Dẫu vậy,  tỷ lệ các em nhỏ điều trị kiểm soát độ cận thị ở Việt Nam chỉ dưới 2%. Do đó, các bậc cha mẹ phải lưu tâm phát hiện các biểu hiện và đưa con đi điều trị từ sớm. 

Theo dõi bài viết dưới đây để được giải đáp chi tiết về vấn đề sức khoẻ này từ đội ngũ của Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà!

1. Cận thị ở trẻ em là gì?

Cận thị ở trẻ em là tật khúc xạ khiến nhãn cầu của trẻ dài hơn bình thường từ trước ra sau. Các tia sáng tạo nên hình ảnh sẽ tập trung vào trước võng mạc, theo đó, các vật thể ở khoảng cách xa sẽ bị mờ và không rõ ràng. 

Trên thực tế, cận thị ở trẻ em thường xuất hiện vào độ tuổi học đường tức 6 – 12 tuổi và có xu hướng tăng nhanh trong giai đoạn phát triển. Đây là vấn đề sức khỏe ngày càng phổ biến ở các nước Châu Á, đặc biệt là Việt Nam.

2. Biểu hiện cận thị ở trẻ em

Điều khó khăn nhất để phát hiện cận thị sớm với các em nhỏ là đôi khi các con không phát hiện thị lực của mình đang thay đổi. Do đó, cha mẹ và người thân của các bé phải dành thời gian quan tâm và chú ý đến các biểu hiện bất thường của bé khi vui chơi, học tập như sau:

• Thường xuyên dụi mắt khi quan sát tập trung lâu vào vật gì đó
• Xem tivi, đọc sách, sử dụng các thiết bị điện tử ở khoảng cách gần
• Phải dùng ngón tay trỏ theo các từ cần đọc, có thể bị lạc chỗ khi đọc khi không chỉ tay
• Phải nheo mắt hoặc lấy tay che mắt, chảy nước mắt nhiều khi tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mạnh như ánh sáng mặt trời, ánh sáng đèn trong nhà
• Nhắm một mắt khi đọc sách hoặc xem tivi
• Hay nheo mắt và nghiêng đầu để quan sát bài giảng
• Đau, mỏi mắt khi sử dụng điện thoại, máy tính,…

3. Nguyên nhân bị cận thị ở trẻ em

Theo các bác sĩ chuyên khoa, có rất nhiều lý do có thể dẫn đến tật khúc xạ này. Một số bé sinh ra trong gia đình có cha, mẹ hoặc cả hai bị cận thị có thể bị cận thị di truyền. Đồng thời, số ít các trẻ sơ sinh ra thiếu tháng, nhẹ cân cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn bình thường.

Tuy nhiên, ngoài các yếu tố khách quan kể trên thì thói quen sống thiếu khoa học mới là nhân tố chính khiến các bé bị suy giảm thị lực như sau:

• Thiếu ngủ, ngủ không đủ 7 – 8 tiếng/ ngày vì ham chơi, học quá nhiều, đặc biệt là trong lứa tuổi từ 7 – 9 tuổi và 12 – 14 tuổi sẽ dễ bị cận thị
• Sử dụng các thiết bị điện tử hoặc đọc sách ở khoảng cách quá gần (dưới 30cm) trong thời gian dài.
• Ngồi học, ngồi đọc sách cúi gằm xuống bàn, không đúng tư thế
• Đọc truyện, xem sách trong điều kiện ánh sáng kém
• Ít vận động ngoài trời do dành thời gian học tập quá nhiều
• Chế độ ăn thiếu vitamin A, D và các chất dinh dưỡng cần thiết cho mắt phát triển

4. Chẩn đoán cận thị ở trẻ em

Ngay khi nhận thấy các biểu hiện cận thị ở trẻ em kể trên, bạn nên sắp xếp thời gian đưa bé đến Bệnh viện có chuyên khoa Mắt uy tín càng sớm càng tốt. Đồng thời, việc kiểm tra thị lực định kỳ cho các bé phải được duy trì từ thời điểm 6 tháng, 3 tuổi và trước khi vào lớp 1. Tần suất đánh giá thị lực tối thiểu là 1 – 2 lần/ năm có thể tăng lên nếu trẻ có các dị tật bẩm sinh liên quan đến mắt hoặc sinh ra trong gia đình có cha mẹ bị cận thị.

Để chẩn đoán tật khúc xạ ở trẻ em, các bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám theo trình tự như sau:

• Bước 1: Khám bằng máy khúc xạ tự động
  Trẻ sẽ được đo cận thị bằng máy tự động để tham khảo kết quả, sau đó bác sĩ sẽ chọn kính mẫu dựa trên chỉ số máy.
• Bước 2: Kiểm tra mắt với bác sĩ
  Bác sĩ kiểm tra thị lực của bé với và không có kính. Nếu bé nhìn rõ và di chuyển tự nhiên sau khi đeo kính 15-20 phút, bác sĩ sẽ xác định độ cận chính xác và cắt kính phù hợp.
• Bước 3: Đo nhãn áp
  Bác sĩ dùng máy đo nhãn áp để đánh giá nguy cơ tăng nhãn áp và tổn thương dây thần kinh thị giác có thể gây mù lòa.
• Bước 4: Chụp bản đồ giác mạc
  Bé sẽ ngồi trước máy chụp bản đồ giác mạc, máy sử dụng ánh sáng hoặc laser để tạo bản đồ 3D mô phỏng độ cong, dày và hình dạng giác mạc.
• Bước 5: Kiểm tra mắt với thuốc điều tiết
  Thuốc sẽ được nhỏ vào mắt để tê liệt tạm thời khả năng điều tiết, giúp bác sĩ đo chính xác độ cận.
• Bước 6: Đo, khám đáy mắt
  Bác sĩ sử dụng đèn khe và dụng cụ soi đáy mắt để kiểm tra võng mạc, dây thần kinh thị giác và mạch máu.

5. Các biện pháp điều trị cận thị ở trẻ em

Hiện nay, có 3 phương pháp phổ biến nhất để điều trị cận thị nói chung và cận thị ở trẻ em nói riêng, bao gồm: Đeo kính gọng, Đeo kính áp tròng và Phẫu thuật khúc xạ. 

5.1. Đeo kính gọng

Đây là phương pháp phổ biến nhất vì dễ áp dụng, tiết kiệm và tiện lợi nhất. Chỉ cần 1 chiếc kính nhỏ gọn, bé có thể trở lại học tập, sinh học ở mức độ tương đối. Tuy nhiên, ở lứa tuổi hiếu động này các bé có thể dễ quên kính, làm gãy kính,… hoặc lười đeo kính. 

Đồng thời, thị lực cần đánh giá lại ít nhất 6 tháng/ lần để thay đổi độ kính nếu cần thiết. Do đó, ngay kể cả khi lựa chọn đeo kính gọng, các bậc phụ huynh cũng phải dành thời gian quan tâm và nhắc nhở con em mình để cận thị không ảnh hưởng xấu đến kết quả học tập và quá trình tham gia các hoạt động ngoại khóa, vui chơi của trẻ. 

5.2. Đeo kính áp tròng Ortho K

Một số trẻ em bị cận nặng hoặc cận thị bẩm sinh được cha mẹ ưu tiên cân nhắc sử dụng kính áp tròng Ortho K. Đây là loại kính áp tròng đặc biệt, chỉ cần đeo vào ban đêm (khoảng 6 – 8 giờ khi ngủ), có tác dụng điều chỉnh hình dạng giác mạc để cải thiện thị lực. Theo đó, ánh sáng sẽ được hội tụ chính xác giúp khử độ cận thị khi tháo kính vào ban ngày mà không cần bất ký biện pháp hỗ trợ nào vào ban ngày. 

Kính áp tròng Ortho K đã được FDA Hoa Kỳ công nhận an toàn và hiệu quả cho người sử dụng, không gây kích ứng hay gây ra các tác dụng phụ có hại cho mắt. Ngoài ra, phương pháp này còn có tác dụng kiểm soát tiến triển độ cận thị ở trẻ em bằng cách làm phẳng phần giữa của giác mạc và điều chỉnh độ cong ở viền ngoài giác mạc. Vì thế, giải pháp này đem đến hiệu quả làm chậm quá trình tăng độ cận ấn tượng, đặc biệt là với các bé từ 6 tuổi trở lên. 

6. Điều kiện thực hiện mổ mắt xoá cận là gì?

Mặc dù đeo kính gọng hay kính áp tròng Ortho K có thể giúp phục hồi thị lực nhưng đây chỉ là các biện pháp tạm thời, không có tác dụng chữa trị dứt điểm cận thị. Cách điều trị cận thị triệt để nhất hiện nay là phẫu thuật khúc xạ. 

Để được thực hiện phẫu thuật khúc xạ mắt, bệnh nhân phải đáp ứng các điều kiện như sau:

• Đủ 18 tuổi trở lên để đảm bảo thị lực đã ổn định, không thay đổi quá nhiều.
• Độ cận ổn định, không thay đổi hoặc chỉ thay đổi 0,5 – 0,75 độ trong vòng 6 tháng
• Giác mạc phải đủ dày để đảm bảo an toàn sau khi đã loại bỏ mô để khử độ cận. Bác sĩ sẽ tính toán và tư vấn cụ thể trên độ dày giác mạc ban đầu và độ khúc xạ của bạn.
• Hình dạng giác mạc bình thường, không mắc các bệnh lý như loạn dưỡng giác mạc
• Sức khỏe mắt tổng thể ổn định, không mắc các bệnh lý về mắt như đục thủy tinh thể, viêm giác mạc, glocom
• Không có tiền sử bệnh chuyển hóa như tiểu đường, Lupus ban đỏ hệ thống,… hay các bệnh hiểm nghèo khác
• Không trong giai đoạn mang thai hoặc cho con bú

Trong tương lai, khi con trẻ đã đủ tuổi và hội tụ đầy đủ các tiêu chí trên thì gia đình nên cân nhắc cho bé phẫu thuật xoá cận để lấy lại ánh sáng cho đôi mắt một cách chủ động. Tùy vào sức khoẻ mắt và độ cận và mỗi bệnh nhân sẽ phù hợp với các phương pháp mổ cận khác nhau như phẫu thuật mổ mắt Phakic với thấu kính IPCL, phẫu thuật CLEAR, Femto Pro, SmartsurfACE,…

7. Cách phòng tránh cận thị học đường

Để hạn chế các biến chứng nguy hiểm và sự tác động tiêu cực của cận thị đến cuộc sống của con trẻ, gia đình hãy đồng hành xây dựng và duy trì thói quen sống khoa học cho con. Dưới đây là một số gợi ý bạn có thể tham khảo:

• Đảm bảo đủ ánh sáng trong các phòng học, lớp học, không gian học tập của con
• Sách và tài liệu phải được in rõ ràng, không quá bóng sẽ gây lóa mắt
• Tránh sử dụng các thiết bị điện tử liên tục trong thời gian dài
• Dành thời gian cho mắt nghỉ ngơi 5 – 10 phút sau khi học tập, dùng các thiết bị điện tử bằng cách nhắm mắt lại hoặc nhìn ra xa
• Đọc sách, xem TV, dùng điện thoại ở khoảng cách vừa phải, tối thiểu 30 – 40 cm từ mắt đến sách, màn hình thiết bị
• Dành thời gian tham gia các hoạt động ngoài trời như cắm trại, thể dục nhẹ nhàng,… mỗi ngày
• Ưu tiên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A,B,C,E và canxi vào bữa ăn hàng ngày
• Tái khám thị lực định kỳ

8. Câu hỏi thường gặp

8.1. Có thuốc nhỏ mắt chữa cận thị cho trẻ em không?

Có. Hiện nay, thuốc nhỏ mắt chứa Atropine nồng độ thấp là một phương pháp y khoa hiệu quả, được bác sĩ chỉ định để làm chậm tốc độ tăng độ cận ở trẻ em. Thuốc có tác dụng ức chế sự dài ra của trục nhãn cầu, giúp kiểm soát tiến triển cận thị. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thuốc này không làm giảm độ cận hiện có và không có tác dụng giảm mỏi mắt hay khô mắt. Việc sử dụng phải có sự kê đơn và theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ nhãn khoa.

8.2. Trẻ em bị cận thị có chữa được không?

Không thể chữa khỏi hoàn toàn, các biện pháp y tế hiện nay chỉ có thể kiểm soát tốt các triệu chứng của cận thị và hạn chế mắt tăng độ cận quá nhanh. Bởi xét về góc độ y tế, khi cận thị cấu trúc trong mắt, cụ thể là trục nhãn cầu và giác mạc đã bị thay đổi về hình dáng. Trong điều kiện các bé chưa đủ điều kiện can thiệp ngoại khoa để khử độ cận thì không thể phục hồi cấu trúc mắt bình thường và chữa dứt điểm tật khúc xạ này được. 

8.3. Cách giảm cận thị cho bé tại nhà

Để duy trì độ cận ổn định, gia đình có thể cân nhắc thực hiện một số biện pháp chăm sóc sức khỏe dưới đây:

• Đeo kính thường xuyên, đặc biệt là khi học tập hay giải trí ở cự ly gần 
• Uống thuốc và nhỏ thuốc mắt theo chỉ định của bác sĩ
• Bổ sung các loại vitamin cần thiết cho mắt như vitamin A, D, lutein,…
• Duy trì các bài tập luyện cho mắt 
• Áp dụng quy tắc 20 – 20 – 20 để thư giãn mắt mỗi khi học tập
• Tăng thời gian hoạt động ngoài trời để cải thiện tầm nhìn

Có thể nói, cận thị ở trẻ em là một trong số các tật khúc xạ phổ biến nhất, gây ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập và chất lượng cuộc sống của con trẻ. Để bảo vệ thị lực cho con, gia đình hãy duy trì việc khám mắt định kỳ và điều trị sớm theo lời khuyên của bác sĩ.

Để đặt lịch khám cận thị với các bác sĩ Nhãn khoa hàng đầu, vui lòng liên hệ HOTLINE 0846 403 403 để được đội ngũ Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hoà hỗ trợ!