Cận thị là tật khúc xạ mắt gây nhiều khó khăn trong sinh hoạt, học tập và lao động. Nếu không được kiểm soát kịp thời, cận thị có thể tiến triển thành cận thị nặng, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm liên quan đến võng mạc và thủy tinh thể, có nguy cơ tổn hại nghiêm trọng cho thị lực, thậm chí gây mù hoàn toàn. Cùng Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa, tìm hiểu 7 tác hại của cận thị dưới đây để nhận biết sớm các biến chứng, bảo vệ mắt và giữ thị lực an toàn.

1. Nhược thị (Mắt lười)

Nhược thị là tình trạng mắt bị “lười biếng”, không thể nhìn rõ hoàn toàn dù đã đeo kính đúng độ hay phẫu thuật. Tình trạng này xảy ra khi não bộ không nhận đủ tín hiệu hình ảnh rõ ràng từ mắt trong giai đoạn phát triển thị giác quan trọng ở trẻ em (thường đến khoảng 6-8 tuổi). Nhược thị có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng ở người cận thị, thường là do cận thị nặng hoặc hai mắt có độ cận chênh lệch lớn.

Cận thị nặng hoặc cận thị lệch (hai mắt chênh nhau nhiều độ) làm tăng nguy cơ nhược thị. Khi mắt không nhìn rõ, não sẽ ưu tiên xử lý hình ảnh từ mắt tốt hơn, hoặc bỏ qua hình ảnh mờ từ mắt kém hơn. Lâu dần, não sẽ “quên” cách xử lý hình ảnh từ mắt yếu, khiến thị lực bị giảm vĩnh viễn.

Điều trị nhược thị hiệu quả nhất là khi phát hiện sớm ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trước 6-8 tuổi. Sau độ tuổi này, khả năng hồi phục thị lực sẽ giảm đi rất nhiều. Vì vậy, việc cho trẻ đi khám mắt định kỳ rất quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời, giúp mắt trẻ không bị “lười” mãi mãi. Người lớn bị nhược thị thường sẽ không thể đạt được thị lực 10/10, ngay cả sau khi mổ cận.

2. Đục thuỷ tinh thể (Cườm khô)

Đục thủy tinh thể, hay còn gọi là cườm khô, là tình trạng thấu kính trong mắt bị mờ đục, cản trở ánh sáng đi vào võng mạc. Bệnh đục thủy tinh thể thường xuất hiện ở người lớn tuổi, nhưng người bị cận thị nặng có nguy cơ mắc bệnh sớm hơn nhiều so với bình thường.

Thủy tinh thể có chức năng như một thấu kính giúp chúng ta nhìn rõ mọi vật. Khi nó bị đục, ánh sáng không thể đi qua rõ ràng, khiến người bệnh nhìn mờ, chói mắt, đặc biệt là khi đi ban đêm. Lâu dần, thị lực sẽ giảm sút nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị.

Người bị cận thị nặng có thể bị đục thủy tinh thể sớm hơn do mắt phải làm việc nhiều và những thay đổi bên trong nhãn cầu. Nếu thấy các dấu hiệu nhìn mờ, chói sáng tăng dần, hãy đi khám mắt sớm. Đục thủy tinh thể có thể điều trị hiệu quả bằng phẫu thuật đục thủy tinh thể thay thủy tinh thể nhân tạo, giúp bạn nhìn rõ trở lại.

3. Bong võng mạc

Võng mạc là màng thần kinh mỏng nằm ở phía sau đáy mắt, có vai trò thu nhận ánh sáng và chuyển đổi chúng thành tín hiệu truyền tới não để xử lý. Ở người bị cận thị nặng, trục nhãn cầu kéo dài hơn bình thường, khiến võng mạc bị co cứng và vùng chu biên trở nên mỏng dần. Theo thời gian, tình trạng này có thể dẫn đến rách võng mạc hoặc xuất huyết dịch kính, làm suy giảm thị lực nghiêm trọng và khả năng hồi phục thấp. 

Người có cận thị độ cao thường có nhãn cầu lồi ra phía trước, kéo cong võng mạc khiến vùng chu biên mỏng và thoái hóa dần. Sau một thời gian, dịch kính trong mắt cận có thể mất kết dính với võng mạc, gây ra tình trạng bong dịch kính. Một số trường hợp, dịch kính vẫn bám chắc vào võng mạc, tạo áp lực kéo võng mạc và gây các biến chứng nghiêm trọng khác như rách võng mạc hoặc xuất huyết dịch kính.

Người bệnh cần đặc biệt chú ý nếu đột ngột thấy xuất hiện nhiều “ruồi bay” mới, các đốm sáng lóe lên như chớp hoặc có một vùng thị trường bị che khuất, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo của bong võng mạc và cần thăm khám khẩn cấp.

4. Thoái hóa hoàng điểm

Thoái hóa hoàng điểm thường xuất hiện ở người có cận thị nặng với độ cận trên -6 Diop và được gọi là bệnh hoàng điểm cận thị. Khi trục nhãn cầu kéo dài, võng mạc chịu lực kéo giãn cơ học làm thay đổi các mạch máu, gây tổn thương và thoái hóa điểm vàng của mắt. Hậu quả là thị lực trung tâm suy giảm nghiêm trọng, khả năng nhìn chi tiết các sự vật giảm, hình ảnh trở nên mờ và biến dạng.

Tổn thương hoàng điểm cũng ảnh hưởng đến khả năng phân biệt màu sắc, đọc chữ và lái xe, làm giảm chất lượng cuộc sống và tăng nguy cơ mù lòa nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Biến chứng này nằm ở phần trung tâm của võng mạc, khiến người bệnh khó quan sát chi tiết dù thị lực ngoại vi vẫn còn, là một trong những tác hại của cận thị nghiêm trọng.

5. Glocom (Glooocom góc mở)

Những người bị cận thị nặng trên -8 Diop có nguy cơ cao mắc Glocom góc mở. Bệnh gây tăng áp lực nội nhãn, làm tổn thương dây thần kinh thị giác và tiến triển âm thầm nhưng nguy hiểm, có khả năng dẫn đến mù lòa nếu không được phát hiện sớm. Glocom là một trong những tác hại của cận thị nghiêm trọng mà nhiều người thường bỏ qua.

Nguyên nhân chính là trục nhãn cầu kéo dài, làm căng các sợi thần kinh thị giác. Theo thời gian, các liên kết này mỏng đi và yếu dần, gây tổn thương lớp sợi thần kinh. Người bị Glocom góc mở thường có tầm nhìn bị thu hẹp dần từ trung tâm ra ngoại vi, khiến hình ảnh xa trung tâm trở nên mờ và cuối cùng mất hẳn.

Bệnh tiến triển âm thầm, người bệnh thường không nhận biết sớm các dấu hiệu, dẫn đến khả năng mất thị lực vĩnh viễn. 

6. Thẩm mỹ mắt

Ngoài các tác hại của cận thị liên quan đến thị lực như nhược thị, đục thủy tinh thể, bong võng mạc, thoái hóa hoàng điểm hay Glocom, cận thị nặng còn ảnh hưởng đáng kể đến thẩm mỹ mắt. Một số vấn đề thường gặp gồm:

• Mắt lác lé: Xuất hiện khi đồng tử hai mắt không thẳng hàng, đặc biệt ở người cận thị nặng hoặc cận thị lệch, gây mất cân đối khuôn mặt và giảm thị lực.
• Mắt nhìn thiếu linh hoạt (mắt dại): Do thị lực kém, thói quen nheo mắt hoặc nhược thị, tạo cảm giác ánh nhìn thiếu tập trung.
• Mắt trông có vẻ lồi hơn: Nhãn cầu kéo dài ở người cận thị nặng khiến mắt trông nhỉnh hơn bình thường.
• Mắt trông có vẻ nhỏ hơn: Hiệu ứng quang học từ tròng kính cận dày hoặc thói quen nheo mắt lâu ngày.

Những vấn đề thẩm mỹ này ảnh hưởng tâm lý, sự tự tin và chất lượng giao tiếp, đặc biệt với học sinh, sinh viên. Khi đeo kính dày lâu dài, hình ảnh mắt mờ hoặc lệch khiến nhiều người chọn giải pháp kính áp tròng hoặc phẫu thuật laser để vừa cải thiện thị lực, vừa khôi phục thẩm mỹ.

7. Các biến chứng khác

Bên cạnh các tác hại của cận thị như nhược thị, đục thủy tinh thể, bong võng mạc, thoái hóa hoàng điểm, Glocom và các vấn đề thẩm mỹ, người bị cận thị nặng còn có nguy cơ gặp biến chứng khác khi mắc các bệnh lý toàn thân như:

• Tăng huyết áp: Huyết áp cao kéo dài làm tăng áp lực lên mạch máu võng mạc, làm suy giảm tuần hoàn máu đến mắt, khiến các biến chứng mắt tiến triển nhanh hơn.
• Tiểu đường: Đường huyết cao gây tổn thương mạch máu võng mạc, dẫn đến nguy cơ bệnh võng mạc tiểu đường, làm tăng mức độ suy giảm thị lực ở người cận thị.
• Mỡ máu cao: Làm gia tăng nguy cơ xơ vữa mạch máu, ảnh hưởng đến võng mạc và thị lực trung tâm.
• Gan nhiễm mỡ: Ảnh hưởng đến chuyển hóa lipid và sức khỏe toàn thân, gián tiếp làm mắt dễ tổn thương khi bị cận thị nặng do rối loạn chuyển hóa có thể tác động tiêu cực đến vi tuần hoàn võng mạc.

Tỷ lệ cận thị đang tăng nhanh, đặc biệt ở trẻ em và người thường xuyên sử dụng thiết bị điện tử. Tác hại của cận thị không chỉ làm suy giảm thị lực mà còn dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát đúng cách.

Để phòng ngừa cận thị tiến triển nặng và bảo vệ thị lực lâu dài, bạn nên thăm khám định kỳ tại Bệnh viện Mắt Sài Gòn Biên Hòa. Đặc biệt, phụ huynh cần chủ động đưa con em đi khám và tuân thủ các chỉ định của bác sĩ. Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm cùng các giải pháp hiện đại như kính Ortho-K, phẫu thuật khúc xạ mắt hoặc chương trình kiểm soát tiến triển cận thị cho trẻ giúp duy trì thị lực khỏe mạnh và hạn chế tối đa tác hại của cận thị trong tương lai.